Wiązówka (roślina)
|
||
 Wiązówka błotna |
||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | wiązówka | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Filipendula Mill. Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754 |
||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Filipendula vulgaris Moench[2] | ||
| Synonimy | ||
|
Ulmaria Mill.[3] |
||
Wiązówka (Filipendula Mill.) – rodzaj roślin z rodziny różowatych (Rosaceae). Należy do niego co najmniej 16 gatunków (w tym trzy mieszańcowe)[4]. Występują na półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym[5], zasiedlając zwykle siedliska wilgotne, ale też w jednym przypadku (wiązówka bulwkowa) – suche i wapienne zbocza[5][6]. Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne[7].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj ten najbardziej zróżnicowany jest w Azji wschodniej. W Chinach rośnie 7 gatunków[8], kilka we wschodniej Syberii i na Wyspach Japońskich. W Europie, w tym w Polsce, rosną dwa gatunki[6][9]:
- wiązówka błotna (Filipendula ulmaria (L.) Maxim.)
- wiązówka bulwkowa, w. bulwkowata (Filipendula vulgaris Moench, syn. F. hexapetala Gilib.)
Wiązówka błotna jest najszerzej rozprzestrzeniona – rośnie od wschodniej Azji[8], poprzez Europę po Amerykę Północną. Na kontynencie amerykańskim rośnie także wiązówka bulwkowa, a poza tym wiązówka czerwona (Filipendula rubra)[6].
Morfologia i biologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Byliny, często kępowe. Pędy nadziemne wzniesione i wyprostowane, osiągające nawet do 3,5 m wysokości[6], wyrastają z krótkiego kłącza, często zgrubiałego bulwiasto[8].
- Liście
- Nagie, dolne pierzasto podzielone, z listkami kształtu lancetowatego, o brzegu ząbkowanym. Często pomiędzy 3–5 większymi listkami obecne są listki mniejsze. Listek szczytowy większy od pozostałych, czasem 3–5 łatkowy lub nawet klapowany. U nasady liścia obecna jest para okazałych lub drobnych przylistków przyrastających do ogonka[7][6].
- Kwiaty
- Niewielkie, zwykle obupłciowe, zebrane w wielokwiatowe, silnie rozgałęzione wiechy, bez liści przykwiatowych (przysadek i podkwiatków). Działki kielicha, w liczbie 5, są drobne, zrośnięte u nasady i podczas owocowania odgięte do dołu. Płatków korony jest 5. Płatki są zwykle zaokrąglone, z krótkim paznokciem, barwy białej, różowej lub czerwonej. Pręciki liczne, w liczbie od 20 do 40, u nasady zrosłe z małym dyskiem miodnikowym. Słupków jest od 5 do 15, najczęściej około 10. Są górne, umieszczone są na płaskim lub nieco wyniesionym dnie kwiatowym. Są wolne lub zrosłe u nasady (tylko w jednym przypadku – bocznie). Zawierają po 1–2 zalążki. Na szczycie zwieńczone są główkowatym znamieniem[7][6][8].
- Owoce
- Jednonasienne mieszki (czasem określane jako niełupki ze względu na przylegającą do nasiona owocnię)[8]. Owoce, zwykle w liczbie około 10 są często ścieśnione i nieco skręcone ze sobą[6]. Nasiona mają kształt wrzecionowaty i zawierają bardzo niewiele bielma[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj należący do plemienia Ulmarieae, podrodziny Rosoideae, rodziny różowatych (Rosaceae Juss.), rzędu różowców, kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. Stanowi klad bazalny w obrębie podrodziny[1][10].
- Filipendula angustiloba (Turcz. ex Fisch., C.A.Mey & Av‚-Lall.) Maxim.
- Filipendula × auriculata (Ohwi) Kitam.
- Filipendula camschatica (Pall.) Maxim. – wiązówka kamczacka
- Filipendula formosa Nakai
- Filipendula glaberrima Nakai – wiązówka gładka
- Filipendula × intermedia (Glehn) Juz.
- Filipendula kiraishiensis Hayata
- Filipendula multijuga Maxim.
- Filipendula occidentalis (S.Watson) Howell
- Filipendula palmata (Pall.) Maxim. – wiązówka palmowata, w. dłoniasta
- Filipendula × purpurea Maxim. – wiązówka purpurowa
- Filipendula rubra (Hill) B.L.Rob. – wiązówka czerwona
- Filipendula tsuguwoi Ohwi
- Filipendula ulmaria (L.) Maxim. – wiązówka błotna
- Filipendula vestita (Wall. ex G.Don) Maxim.
- Filipendula vulgaris Moench – wiązówka bulwkowa, w. bulwkowata
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-31].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
- ↑ a b Filipendula. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-07-26].
- ↑ a b Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 145. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I, A-J. Poznań: Zysk i S-ka, 2011, s. 375. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ a b c d e f Li Chaoluan: Filipendula. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-07-26].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
- ↑ D. Potter, T. Eriksson, R. C. Evans, S. Oh, J. E. E. Smedmark, D. R. Morgan, M. Kerr, K. R. Robertson, M. Arsenault, T. A. Dickinson, C. S. Campbell. Phylogeny and classification of Rosaceae. „Plant Systematics and Evolution”. 266, s. 5-43, 2007. DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
