Wiechlina granitowa

Wiechlina granitowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	wiechlina
Gatunek	wiechlina granitowa
	Nazwa systematyczna
	Poa granitica Braun-Blanq.; Arch. Bot. Bull. (Caen) 3: 46 (1929)
Synonimy
	Poa ×breazensis Nyár.; Poa cenisia var. pietrosuana Zapal.; Poa cenisia var. pietrosuana Zapater; Poa deylii Chrtek & V.Jirasek; Poa deylii var. retezatensis (A.Nyar.) Ghi?a & Beldie; Poa deylii subsp. retezatensis (Nyár.) Chrtek; Poa flexuosa Wahlenb. Synonym; Poa granitica subsp. retezatensis Nyár.; Poa granitica var. subgranitica Nyár.; Poa granitica var. subgranitica Nyar.; Poa huppenthalii Racib. ex Pop.; Poa huppenthanlii Racib. ex Popov;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wiechlina granitowa, wyklina granitowa^[4] (Poa granitica Braun-Blanq.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae). Występuje tylko w Tatrach (endemit tatrzański). W polskich Tatrach jest dość pospolity w Tatrach Wysokich, w Tatrach Zachodnich stwierdzono występowanie tego gatunku tylko na Jarząbczym Wierchu, Błyszczu oraz w Dolinie Pysznej i Dolinie Bystrej^[5].

Morfologia

Łodyga: Źdźbło do 50 cm wysokości. Pod ziemią kłącze tworzące dość długie rozłogi. Pędy u podstawy źdźbła przebijają pochwy, a ich podstawa nigdy nie jest zgrubiała^[6].
Liście: 2–5 mm szerokości. Języczek liści górnych o długości ok. 5 mm, na szczycie ucięty i nieco postrzępiony.
Kwiaty: Zebrane w 3-7 kwiatowe kłoski, te z kolei zebrane w rozpierzchłą wiechę. Jej dolne cienkie i wiotkie gałązki wyrastają z głównej osi po 2-7, są zwisające lub silnie odstające. Kłoski mają długość 6–10 mm i wyrastają w górnej części gałązek. Są zielone z żółtobrunatnym lub czarnofioletowym wybarwieniem Plewka dolna jest tępa, u nasady pokryta wełnistymi włoskami, a na grzbiecie i nerwach bocznych jedwabistymi, bardzo gęstymi i długimi włoskami^[6].
Owoc: Ziarniak.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. W Tatrach rośnie na wilgotnym granitowym podłożu, głównie na stokach północnych, północno-wschodnich lub wschodnich, najczęściej w żlebach. Występuje głównie w piętrze halnym i turniowym. Najwyżej położone stanowisko w polskich Tatrach znajduje się na Rysach na wysokości 2490 m, najniżej w Dolinie Suchej Wody (1350 m). Liczba chromosomów 2n = 64-94^[5]. Gatunek charakterystyczny klasy Thlaspietea rotundifolii i zespołu Luzuletum alpino-pilosae. Gatunek wyróżniający zespołu Oxyrio digynae-Saxifagetum carpaticae^[7].

Zagrożenia i ochrona

W Polsce gatunek objęty ścisłą ochroną gatunkową^[8]. Według klasyfikacji IUCN gatunek zagrożony lekkiego ryzyka (kategoria LR). Chroniona jest również Konwencją Berneńską^[5].

Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001)^[9]: LR (niższego ryzyka); 2014: NT (bliski zagrożenia)^[10]. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[11].

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-04] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-12].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)
↑ R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-04] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2015-01-12].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[Szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[7] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)

[9] R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]