Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej
 Karta z innowacyjna sceną Ukrzyżowania z Godzinek Marii Burgundzkiej | |
| Data urodzenia |
XV wiek |
|---|---|
| Data śmierci |
XV wiek |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka |
gotyk międzynarodowy |
Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej (XV wiek) – flamandzki malarz iluminator działający w Gandawie w latach 1469-1483[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej swój przydomek zawdzięcza portretowi młodej Marii Burgundzkiej, wykonanemu na potrzeby wiedeńskich Godzinek Marii Burgundzkiej. Po raz pierwszy o artyście wspomniał austriacki historyk Otto Pächt w 1948 roku w swojej pracy pt. The Master of Mary of Burgundy[2]. Pierwotnie identyfikowano go z Alexandrem (Sandersem) Beningiem[3] lub z warsztatem gandawskim Hugona van der Goesa i Justusa z Gandawy[4]. Współpracował z najbardziej znanymi południowoniderlandzkimi iluminatorami, m.in. z Lievenem van Lathhem, Simonem Marmionem czy z Nicolasem Spierinc, skrybą Godzinek Marii Burgundzkiej[5].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
W Gandawie Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej tworzył głównie dla Karola Zuchwałego, jego trzeciej żony księżnej Małgorzaty z Yorku oraz dla córki księcia z drugiego małżeństwa Marii Burgundzkiej. Około 1470 roku dekorował Godzinki Ysabeau a następnie ok. 1475 Brewiarz Małgorzaty z Yorku. Wykonał ilustracje do Godzinek Voustre Demeure (1481) i Godzinek Engelberta van Nassau (ok. 1480). W 1480 roku stworzył kilka najbardziej znanych iluminacji w wiedeńskich Godzinkach Marii Burgundzkiej. Początkowo łączono go z innymi Godzinkami Marii Burgundzkiej i Maksymiliana I.
W swoich pracach łączył sceny figuralne z bordiurą, komponując realistyczne motywy martwej natury i różne formy roślinne tworzące swoiste trompe-l'oeil[6].
Stworzył koncepcję iluminowanej karty kodeksu jako iluzyjnego okna, otwartego na scenę z historii religijnej lub wizerunek świętych osób. (...) Innowacją było też umieszczenie tekstu na iluzyjnej tablicy, arkuszu lub planszy, zawieszonej przed miniaturą, unoszącej się w przestrzeni na tle malowanego widoku pejzażowego z opowieścią biblijną czy też na tle sekwencji scen figuralnych, np. miniatura z etapami "Drogi Krzyżowej" w Godzinkach Voustre Demeure[7]
Wiedeński Mistrz Marii Burgundzkiej był pionierem w dziedzinie ikonografii; stworzył nowe interpretacje scen biblijnych, niewystępujące dotychczas w sztuce: w scenie Zwiastowania z Godzinek Voustre Demeure umieścił scenę z Marią w drodze do domu Elżbiety i Zachariasza jako zapowiedź Nawiedzenia, a w miniaturze Ukrzyżowania ukazał górę Golgotę w owalnym otworze w niebiosach jako wizję Chrystusa podczas modlitwy w Ogrodzie Oliwnym. W Godzinkach Marii Burgundzkiej po raz pierwszy przedstawił scenę Przybicia do krzyża. Jego innowacyjność miała swoje podłoże w kompozycjach Hugona van der Goesa, od którego czerpał również wzory postaci; św. Jan z iluminacji Przybycia do krzyża zaczerpnięty został z obrazu Opłakiwanie z wiedeńskiego Kunsthistorisches Museum a sceneria wnętrza ze sceny Zaśnięcia Marii z Godzinek Nassau wzorowana była na podobnej scenerii z paryskiego Tryptyku Zwiastowania powstałego w warsztacie Weydena.
Jego kompozycje były wykorzystywane przez malarzy tablicowych: Geertgena tot Sint Jansa, czy Hieronima Boscha oraz późniejszych iluminatorów: Mistrza Modlitewnika Drezdeńskiego, Mistrza Jakuba IV Szkockiego, Mistrza Pierwszego Modlitewnika Maksymiliana I, Mistrza Modlitewników, Gerarda Horenbouta i Simona Beninga.
Przypisywane prace[edytuj | edytuj kod]
- Brewiarz Małgorzaty z Yorku- ok. 1475, Cambridge, St.John's College (ms. H. 13) i Londyn Biblioteka Brytyjska, (Cotton ms. Tib. A.II, fol.1);
- Godzinki Marii Burgundzkiej - faza ok. 1477-1480, Wiedeń, Austriacka Biblioteka Narodowa (ms 1857);
- Godzinki d'Englebert de Nassau - Oxford, Biblioteka Bodlejańska (ms. 219-220);
- Godzinki Voustre Demeure - we współpracy z Mistrzem Modlitewnika Drezdeńskiego; Madryt, Biblioteca Nacional de España, (Wit. 25-5);
- Liber floridus (1 miniatura) - Chantilly, Musée Condé, (ms. 1596);
- Historiae Alexandri Magni Kwintusa Rufusa - 10 miniatur wykonanych dla Karola Śmiałego; Paryż, Francuska Biblioteka Narodowa, (Fr 22547);
- Modlitewnik Karola Śmiałego - 1 miniatura we współpracy z Lathemem, Los Angeles, J. Paul Getty Museum (Ms 37);
- Godzinki Trivulziano - 1 miniatura we współpracy z Lathem, Haga, Koninklijke Bibliotheek (Ms. SMCI);
- Brewiarz Rouge-Cloître - 1477, Bruksela, Biblioteka Królewska Belgii (ms. IV 860).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ziemba 2008 ↓, s. 277.
- ↑ Otto Pächt, The Master of Mary of Burgundy, Faber and Faber, London 1948
- ↑ Georges Hulin de Loo, Heures de Milan:Troisiéme partie des Tres-Belles Heures de Notre-Dame enluminées par les peintres de Jean de France, duc de Berry, et par ceux du duc Gullaume de Baviere, comte du Hainaut et de Hollande, Brussels and Paris 1911 za: A. Ziemba s.474
- ↑ Kren i McKendrick 2003 ↓, s. 126.
- ↑ J. Paul Getty Museum. [dostęp 2013-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-24)].
- ↑ Ziemba 2008 ↓, s. 279.
- ↑ Ziemba 2008 ↓, s. 280.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Ziemba: Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich. T. I. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0443-6.
- Thomas Kren, Scot McKendrick: Illuminating the Renaissance: The Triumph of Flemish Manuscript Painting in Europe. Oxford University Press, 2003. ISBN 978-0892367030.
- Robert Genaille: Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-221-0686-6.