Wigierczycy
Wigierczycy – organizatorzy i uczestnicy harcerskich kursów instruktorskich organizowanych w latach 1924–1939 i po wojnie do 1959 nad jeziorem Wigry przez Warszawską i Mazowiecką Chorągiew Harcerzy ZHP, potem także nieformalna grupa mająca cechy spontanicznego ruchu wewnątrz ZHP, zrzeszająca młodych instruktorów harcerskich – uczestników tych kursów.
Działalność wigierczyków odbierana była przez niektórych jako opozycyjna wobec kierownictwa ZHP; przede wszystkim jednak miała cechy puszczańskie, nawiązujące do tradycji woodcraftu.
Kursy instruktorskie[edytuj | edytuj kod]
Na odludziu w sosnowym borze nad Zatoką Hańczańską jeziora Wigry (rejon wsi Cimochowizna), w miejscu odkrytym w 1923 przez 17 Warszawską Drużynę Harcerską[1], odbył się w 1924 pierwszy obóz i zarazem kurs instruktorski Chorągwi Warszawskiej[2]. Zapoczątkował on organizowane w tym samym miejscu coroczne (oprócz 1933 i 1935[3]) obozy szkoleniowe Chorągwi Warszawskiej, a od 1928 – również Chorągwi Mazowieckiej[2]. Początkowo czterotygodniowe obozy stanowiły cały kurs instruktorski, z czasem stały się częścią cyklu szkoleń, obejmujących kurs teoretyczny w Warszawie, trzydniowy kurs dyskusyjny w „Domku Harcerskim” przy ul. Saskiej, praktykę w innej drużynie, obóz zimowy w górach i obóz wigierski. Po zakończeniu szkolenia uczestnicy kursów wigierskich otrzymywali stopień przodownika (podharcmistrza) – ówcześnie pierwszy stopień instruktorski.
Kursy wigierskie były jednym z bardziej znaczących przedsięwzięć programowych w przedwojennym ZHP, ich celem było m.in. ujednolicenie zasad kształcenia kadry instruktorskiej związku (z tego względu na kursach weryfikowano stopnie i sprawności harcerskie)[3].
Charakterystyczne cechy kursów wigierskich – m.in.[4]:
- własny styl obozownictwa – bez elementów wojskowych (bram, ogrodzenia, apeli, raportów i meldunków),
- bliski kontakt z pierwotną przyrodą,
- puszczaństwo (obecne m.in. w zdobnictwie, rozkładzie i trybie zajęć),
- bogata symbolika i obrzędowość oparta w części na elementach starosłowiańskich,
- swoiste nazewnictwo (m.in. miana puszczańskie),
- specyficzna, serdeczna atmosfera.
Symbolem kursów był totem Światowida, który ustawiano co rok w lesie nad zatoką[4].
Specyficzna atmosfera kursów niezwykle silnie integrowała uczestników i pozostawiała trwałe przyjaźnie, mające znaczenie w dalszych biografiach wigierczyków.
Na kształt kursów mieli wpływ wybitni instruktorzy harcerscy, m.in. harcmistrzowie: Stanisław Lange, Aleksander Kamiński „Kamyk”, Władysław Ludwig „Czarna Pantera”, Tomasz Piskorski „Piskorz Jelenie Rogi”, Witold Sosnowski, Wacław Błaszczyk, Henryk Wechsler. Na przedwojennych kursach wigierskich wyszkoliło się ok. 600-700[5], a wg innych źródeł[3] nawet ok. 1100 młodszych instruktorów (wśród nich był m.in. Jan Bytnar).
Ostatni kurs przedwojenny zorganizowano w 1939, do tradycji tej częściowo powrócono również po wojnie – kursy nad Wigrami odbywały się do 1959.
Zatokę Hańczańską jeziora Wigry od czasu obozów harcerskich niektórzy nazywają Zatoką Harcerską[4]. Jednak według przewodnika turystycznego z lat 30. nazwy te nie są tożsame, precyzyjniej Zatoka Harcerska jest częścią Zatoki Hańczańskiej[6].
Batalion[edytuj | edytuj kod]
Do kursów na Suwalszczyźnie nawiązali twórcy konspiracyjnej organizacji „Wigry”, późniejszego batalionu harcerskiego, częściowo wywodzący się ze środowiska ich organizatorów (Władysław Ludwig, Witold Sosnowski).
Krąg instruktorski[edytuj | edytuj kod]
Środowisko przedwojennych instruktorów organizujących kursy wigierskie utworzyło w latach 1956–1965 krąg instruktorski przy Głównej Kwaterze Harcerstwa. Krąg „Wigry” zrzeszał ok. 400 instruktorów, pochodzących z różnych chorągwi ZHP, którzy zamieszkali w Warszawie. Prowadził szeroką działalność programową, m.in. opracowywał zadania programowe, wspierał organizację kursów instruktorskich i ogólnopolskich imprez harcerskich, popularyzował historię ZHP. W kręgu istniały sekcje problemowe, m.in. obozowa, historyczna, opieki, wydawnicza oraz harcerskiej służby krwi. Pracami „Wigier” kierowała rada kręgu.
Krąg wydawał periodyki: „Wiadomości Wigierskie” (w latach 1957–1962), a następnie „Biuletyn Wigierski” (1962–1964), w których publikowano prace problemowe, opracowania instruktorskie (np. prace z kursów instruktorskich), instrukcje, wspomnienia, biogramy i inne. Redaktorami tych czasopism byli m.in. Kazimierz Gorzkowski, Andrzej Fersten, Maria Fersten[3].
Przewodniczący kręgu „Wigry”:
- Józef Sosnowski
- Zdzisław Domaradzki
- Józef Sosnowski (ponownie)
- Stanisława Wej-Osiecka
Miejsce upamiętniające kursy[edytuj | edytuj kod]
Tablica na kamieniu upamiętniająca harcerzy z kursów instruktorskich, znajdująca się na terenie pokamedulskiego zespołu klasztornego (niedaleko studni). Ufundowana i ulokowana w 1993 przez harcerzy z Harcerskiego Ruchu Ochrony Środowiska im. św. Franciszka z Asyżu[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Różne źródła powtarzają informacje, jakoby pierwszy obóz w tym rejonie zorganizowała 22 WDH (por. np. cytowany wielokrotnie artykuł Henryk G. Wechsler. O tradycji i kursach wigierskich. „Harcerstwo”. 1, s. 158–161, 1948.). Jednak wcześniejsze rozbicie pierwszego obozu w tym miejscu przez 17 WDH w 1923 roku potwierdza artykuł Uroczystość w Gimnazjum im. Władysława IV na Pradze. „Polska Zbrojna”. 328, s. 5, 30 listopada 1923. [dostęp 2016-04-16].
- ↑ a b Andrzej Matusiewicz. Początki wigierskiego krajoznawstwa (3). „Wigry”. 2, 2004. [dostęp 2016-04-16].
- ↑ a b c d Leksykon harcerstwa. Olgierd Fietkiewicz (red.). Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 494.
- ↑ a b c Dariusz Morsztyn. Harcerze nad Wigrami. „Wigry”. 2, 2011. [dostęp 2016-04-16].
- ↑ Henryk G. Wechsler. O tradycji i kursach wigierskich. „Harcerstwo”. 1, s. 158–161, 1948.
- ↑ Maria Brzosko-Zielińska, Mieczysław Łojewski: Przewodnik po Wigrach. Suwałki: 1933, s. 77. [dostęp 2016-05-20].
- ↑ 31. Wigry., [w:] Maciej Ambrosiewicz, Jarosław Borejszo, Miejsca pamięci (2) cz.2, „Wigry” (4), 2011 [dostęp 2023-09-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leksykon harcerstwa. Olgierd Fietkiewicz (red.). Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 494.
- Henryk G. Wechsler. O tradycji i kursach wigierskich.. „Harcerstwo”. 1, 1948., cyt. w: Pobudka. Pismo instruktorskie ZHR. [dostęp 2009-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-25)].