Wyczółkowscy herbu Ślepowron

Herb Ślepowron

Wyczółkowscy – polski ród szlachecki herbu Ślepowron; wyznania rzymskokatolickiego. Nazwisko wzięli od miejscowości Wyczółki w pow. łosickim (parafia Hadynów istniejąca od ok. 1410) w dawnej ziemi mielnickiej. Licznie rozrodzeni od XVI w., stanowili drobną szlachtę. Najstarsza źródłowa wzmianka pochodzi z rejestru wojska powiatu mielnickiego z 1528 (Lietuvos Metrika, knyga nr 523, Vilnius 2006, s. 96), a imienna z 1534 (M. Krom, Radziwiłłowskije Akty iz sobranija Rossijskoj Nacjonalnoj Biblioteki, Moskwa-Warszawa 2002, s. 69). Wymieniani licznie w aktach grodzkich mielnickich z lat 1554–1564 (Archiwum Państwowe w Krakowie, Zbiór Zygmunta Glogera, sygn. 49). Elektorzy króla Stanisława Augusta z województwa bełzkiego w 1764. Marcin, komornik ziemski bełski w 1778. Występują w okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej w zachowanych od 1659 aktach metrykalnych parafii Hadynów jako szlachta.

Tylko miejscowość Wyczółki pod Łosicami w par. Hadynów była gniazdem rodu. Liczne miejscowości o nazwie Wyczółki znajdujące się przeważnie w pasie od Sochaczewa do Brześcia Litewskiego były wsiami królewskimi lub należały do dóbr szlacheckich i zasiedlali je chłopi. Istnieje miejscowość Wyczałkowo w ziemi dobrzyńskiej, z którego wywodzą się Wyczałkowscy herbu Ślepowron, którym błędnie przypisuje się również herb Trąby. Trudno jednak o jednoznaczne stwierdzenie na temat łączności genealogicznej obu rodów.

Heraldyka

Występują w XVIII w. z herbem Ślepowron. W XVI w. niektórzy Wyczółkowscy używali przydomku Zagroba. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy chodzi tu o herb Zagłoba.

Główne gałęzie

Podlaska, licznie rozrodzona (używająca niekiedy przydomków, jak m.in. Masło, Sędryk, Guzek czy Jerzak), osiadła w dawnej ziemi mielnickiej w miejscowościach Wyczółki, Bolesty, Pietrusy, Radlnia, Szańków, Szawły (par. Hadynów), Biernaty (par. Łosice), Popławy (par. Huszlew), Ptaszki, Rogóziec i Sosenki (par. Mordy) i Wierzbice-Strupki (par. Jabłonna Lacka). Od tej gałęzi pochodzi odgałęzienie mieszkające w XIX w. na terenie pow. radzyńskiego i ryckiego, z którego pochodził Leon Wyczółkowski.

Galicyjska od 2 poł. XVIII w. w ziemi sanockiej i pilzneńskiej, przeważnie dzierżawcy.

Legitymacje szlacheckie

Nieliczni poszczególni przedstawiciele rodu wylegitymowali się ze szlachectwa w Królestwie Polskim w latach 1854-1856 oraz w Galicji przed sądem ziemskim pilzneńskim w 1782.

Przedstawiciele

• Antoni Wyczółkowski (1716–1786) – łowczy mielnicki, protoplasta wygasłej gałęzi galicyjskiej
• Leon Wyczółkowski (1852–1936) – malarz, grafik i rysownik
• Hieronim Wyczółkowski (1879–1971) – działacz gospodarczy, urzędnik samorządowy, minister w pierwszym rządzie Antoniego Ponikowskiego
• Janina Surynowa-Wyczółkowska (1892–1985) – pisarka
• Stefan Wyczółkowski (1892–1940) – oficer Wojska Polskiego
• Irena Wyczółkowska (1941–2015) – poetka, polonistka i redaktorka
• Władysław Wyczółkowski (1906–1960) – por. NSZ "Sęp"
• Leszek Wyczółkowski (ur. 1950) – malarz

Bibliografia

• Kuropatnicki Ewaryst, Wiadomość o kleynocie szlacheckim oraz herbach domów szlacheckich w Koronie Polskiey i Wielkim Ksiestwie Litewskim... Warszawa 1789, s. 121.
• Małachowski Nałęcz Piotr, Zbiór nazwisk szlachty z opisem herbów własnych familiom zostaiącym w Królestwie Polskim i Wielkim Xięstwie Litewskim, Lublin 1805, s. 526.
• Niesiecki Kasper, Herbarz polski… Wyd. J.N. Bobrowicz. T. 10, Lipsk 1845, s. 481.
• Orzełowski Stanisław: Historia rodu Orze(y)łowskich 1750-2001 wywodzących się od Leonarda ze wsi Pogonów w parafii Zbuczyn. Wiśniew [2003], s. 184-187 i 331-336.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857, s. 284.
• Pietruski Oswald Zaprzaniec z Siemuszowej, Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektorów Jana Kazimierza roku 1648, Jana III. roku 1674, Augusta II. roku 1697, i Stanisława Augusta roku 1764, najjaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich, i.t.d., Lwów 1845, s. 413.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, Warszawa 1895, s. 75.
• Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861. Oprac. Elżbieta Sęczys, Warszawa 2000, s. 789.