Wyrak wulkaniczny
| Tarsius tumpara | |
| Shekelle, Groves, Merker, Supriatna, 2008[1] | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wyrak wulkaniczny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Wyrak wulkaniczny[3] (Tarsius tumpara) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w międzynarodowy zespół zoologów – Amerykanie Myron Shekelle i Colin Groves, Niemiec Stefan Merker oraz Indonezyjczyk Jatna Supriatna – nadając mu nazwę Tarsius tumpara[1]. Miejsce typowe to południowy kraniec wyspy Siau, około 100 m od północnego brzegu małego jeziora (02°39′N 125°23′E/2,650000 125,383333), Indonezja[1][4][5]. Holotyp to skóra, czaszka i szkielet pozaczaszkowy dorosłego samca (sygnatura MZB 27053) ze zbiorów Museum Zoologicum Bogorinse; okaz odłowiony żywcem 1 kwietnia 2002 roku, zmarł 3 kwietnia 2005 roku podczas transporty do muzeum[1].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[4].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Tarsius: gr. ταρσος tarsos ‘stęp’[6].
- tumpara: rodzima nazwa dla wyraka używana przez mieszkańców wyspy Siau[7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wyrak wulkaniczny występuje na wyspie Siau w grupie Wysp Sangihe, na północ od Celebes; być może występuje też na bardzo małych wyspach znajdujących się w pobliżu Siau, oddzielonych jedynie płytką wodą i w ten sposób połączonych w przeszłości w czasach niskiego poziomu morza[4].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) około 15 cm, długość ogona około 26 cm; masa ciała około 104 g[8][9]. Sierść wyraka wulkanicznego jest brązowa, nakrapiana, z ciemnoszarym podszerstkiem. Szare futro w górnej części twarzy, głównie nad i z boku oczu, jest otoczone grubą brązową linią. Włosy przy wargach są białe. Kępka ogona jest krótka i stosunkowo słabo rozwinięta, a sierść na stępie jest rzadka i niepozorna, jak u wyraka archipelagowego[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem występowania są lesiste stoki wulkanu Karangetang, znajdującego się na północy wyspy. Wyraki są odławiane w celach konsumpcyjnych. Zwierzę odżywia się stawonogami i niewielkimi kręgowcami[10].
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (ang. critically endangered ‘krytycznie zagrożony’)[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Shekelle i in. 2008 ↓, s. 56.
- ↑ a b M. Shekelle & A. Salim, Tarsius tumpara, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2022-2 [dostęp 2023-09-10] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Tarsius tumpara Shekelle, Groves, Merker, & Supriatna, 2008. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 664, 1904. (ang.).
- ↑ a b Shekelle i in. 2008 ↓, s. 57.
- ↑ M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 260. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ 38. Siau Island Tarsier. edgeofexistence.org. [dostęp 2022-02-02]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M. Shekelle, C.P. Groves, S. Merker & J. Supriatna. Tarsius tumpara: A New Tarsier Species from Siau Island, North Sulawesi. „Primate Conservation”. 23 (1), s. 55–64, 2008. DOI: 10.1896/052.023.0106. ISSN 2162-4232. (ang.).