Wyrak

Wyrak
	Tarsius
	Storr, 1780
	; Przedstawiciel rodzaju – wyrak upiorny (Tarsius tarsier)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	wyrakokształtne
Rodzina	wyrakowate
Rodzaj	wyrak
	Typ nomenklatoryczny
	Lemur tarsier Erxleben, 1777
Synonimy
	Macrotarsus Link, 1795; Rabienus J.E. Gray, 1821; Rubienus J.E. Gray, 1870;
	Macrotarsus Link, 1795; Rabienus J.E. Gray, 1821; Rubienus J.E. Gray, 1870;
Gatunki
	12 gatunków – zobacz opis w tekście
	12 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wyrak^[5] (Tarsius) – rodzaj ssaków z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji^[6]^[7]^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 9,7–14 cm, długość ogona 20–31 cm; masa ciała samic 52–143 g, samców 48,1–150 g^[7]^[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1780 roku niemiecki lekarz, chemik i przyrodnik Gottlieb Conrad Christian Storr w książce swojego autorstwa o tytule Prodromus methodi mammalium^[1]. Na gatunek typowy Storr wyznaczył (oznaczenie monotypowe) wyraka upiornego (T. tarsier).

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Tarsius: gr. ταρσος tarsos „stęp”^[10].
Macrotarsus: gr. μακρος makros „długi”; ταρσος tarsos „stęp”^[11]. Gatunek typowy: Macrotarsus buffoni Link, 1795 (= Lemur tarsier Erxleben, 1777).
Rabienus (Rubienus): autor opisu rodzaju nie wyjaśnił etymologii^[12]. Gatunek typowy: Tarsius spectrum Pallas, 1778 (= Lemur tarsier Erxleben, 1777).

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[13]^[9]^[6]^[5]:

Tarsius dentatus G.S. Miller & Hollister, 1921 – wyrak sulaweski
Tarsius pumilus G.S. Miller & Hollister, 1921 – wyrak karłowaty
Tarsius lariang Merker & Groves, 2006 – wyrak skoczny
Tarsius niemitzi Shekelle, Groves, Maryanto, Mittermeier, Salim & Springer, 2019
Tarsius pelengensis Sody, 1949 – wyrak wyspowy
Tarsius sangirensis A.B. Meyer, 1897 – wyrak archipelagowy
Tarsius tumpara Shekelle, Groves, Merker & Supriatna, 2008 – wyrak wulkaniczny
Tarsius tarsier (Erxleben, 1777) – wyrak upiorny
Tarsius fuscus G. Fischer, 1804 – takson wyodrębniony z T. tarsier^[14].
Tarsius wallacei Merker, Driller, Dahruddin, Wirdateti, Sinaga, Perwitasari-Farajallah & Shekelle, 2010 – wyrak nizinny
Tarsius spectrumgurskyae Shekelle, Groves, Maryanto & Mittermeier, 2017
Tarsius supriatnai Shekelle, Groves, Maryanto & Mittermeier, 2017

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Rabienus J.E. Gray, 1821

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b G.C.Ch. Storr: Prodromus methodi mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 33. (łac.).
↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 51, 65. (niem.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 299, 1821. (ang.).
↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 96. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 170–172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258–261. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tarsius. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110–111. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 664.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 394.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 600.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).
↑ C.P. Groves & M. Shekelle. The Genera and Species of Tarsiidae. „International Journal of Primatology”. 31 (6), s. 1078, 2010. DOI: 10.1007/s10764-010-9443-1. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[4] Niepoprawna późniejsza pisownia Rabienus J.E. Gray, 1821

[Storr-1] G.C.Ch. Storr: Prodromus methodi mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 33. (łac.).

[Link-2] J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Zweytes Stück. Ueber die Lebenskräfte in naturhistorischer Rücksich, und die Classification der Säugethiere. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 51, 65. (niem.).

[gray21-3] J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 299, 1821. (ang.).

[gray70-5] J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 96. (ang.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 170–172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Shekelle&inni-8] M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258–261. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Tarsius. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 110–111. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/672/mode/1up_664]-11] Palmer 1904 ↓, s. 664.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/402/mode/1up_394]-12] Palmer 1904 ↓, s. 394.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/item/88553#page/608/mode/1up_600]-13] Palmer 1904 ↓, s. 600.

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-10]. (ang.).

[Groves&Shekelle-15] C.P. Groves & M. Shekelle. The Genera and Species of Tarsiidae. „International Journal of Primatology”. 31 (6), s. 1078, 2010. DOI: 10.1007/s10764-010-9443-1. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]