Złotopiór wielki
| Jacamerops aureus[1] | |||
| (Statius Müller, 1776) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Jacamerops | ||
| Gatunek |
złotopiór wielki | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Złotopiór wielki[4] (Jacamerops aureus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny złotopiórów (Galbulidae). Umieszcza się go w monotypowym rodzaju Jacamerops. Występuje w Boliwii, Brazylii, Kolumbii, Kostaryce, Ekwadorze, Gujanie Francuskiej, Gujanie, Panamie, Peru, Surinamie i Wenezueli, gdzie jego naturalnym siedliskiem są subtropikalne i tropikalne wilgotne lasy nizinne[3]. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia i systematyka[edytuj | edytuj kod]
Niemiecki zoolog Philipp Ludwig Statius Müller opisał ten gatunek w 1776 roku, nadając mu nazwę Alcedo aurea. Jako miejsce typowe wskazał Berbice (obecnie na terytorium Gujany)[2][5]. Obecnie gatunek umieszczany jest w osobnym, monotypowym rodzaju Jacamerops, który wprowadził René Lesson w 1830 roku[4][6][7]. W 2000 roku nazwa została zmieniona z J. aurea na J. aureus, aby nazwa gatunku była zgodna pod względem płci z nazwą rodzaju[8]. Epitet gatunkowy aureus to po łacinie „złoty”[9].
Wyróżnia się cztery podgatunki Jacamerops aureus[6][10]:
- J. a. penardi Bangs & Barbour, 1922
- J. a. aureus (Statius Müller, 1776)
- J. a. ridgwayi Todd, 1943
- J. a. isidori Deville, 1849
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Złotopiór wielki mierzy od 25 do 30 cm długości i waży od 57 do 76 g[10]. Jak wskazuje jego nazwa, jest to największy gatunek złotopióra, znacznie większy i cięższy niż jakikolwiek inny gatunek z tej rodziny[11]. Dorosły samiec ma podbródek, policzki i górną część ciała w jaskrawo metalicznej zieleni ze złotymi tonami, z niebieskawym odcieniem na podbródku, czole i ogonie oraz purpurowo-miedzianym na grzbiecie. Dolna część gardła jest biała, a reszta dolnych partii ciała ma głęboki, rudawy kolor. Lotki są czarne, ogon jest niebiesko-czarny, poniżej dzioba znajduje się czarna plama, a nogi są ciemnego koloru. Samica przypomina samca, ale nie ma białej plamy na gardle. Jak wszyscy członkowie rzędu dzięciołowych, złotopióry i ich krewni mają stopy zygodaktyliczne, z dwoma palcami skierowanymi do przodu i dwoma do tyłu. Złotopióry wyewoluowały z tym układem palców, co pomaga im chwytać gałęzie podczas polowania na drzewach. Ponieważ 13 z 17 gatunków rodziny Galbulidae należy do supergatunków, badacz J. Haffer wnioskuje, że złotopióry przeszły stosunkowo niedawną plejstoceńską radiację. Uważa się, że wywodzą się z regionu Amazonii, gdzie są najczęściej spotykane, i rozprzestrzeniły się na inne części Ameryki Środkowej i Południowej. Unikalne cechy anatomiczne tej rodziny obejmują długi wyrostek robaczkowy, brak pęcherzyka żółciowego, nieosłonięty gruczoł kuprowy oraz długi, cienki język[12].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Jego naturalnym środowiskiem są pierwotne lasy tropikalne, rzadziej zasiedla obrzeża lasów oraz wysokie i otwarte lasy wtórne, a w Brazylii lokalnie lasy galeriowe w obrębie ekoregionu cerrado[10]. Zazwyczaj jest spotykany do wysokości 700 m n.p.m., lokalnie wyżej[10]. Żyje w środkowym piętrze lasów i wśród koron drzew[10].
Poszczególne podgatunki zamieszkują[6]:
- J. a. penardi – Kostaryka do zachodniej Kolumbii i północno-zachodniego Ekwadoru
- J. a. aureus – wschodnia Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam i Gujana Francuska
- J. a. ridgwayi – północno-wschodnia i środkowa Brazylia
- J. a. isidori – wschodni Ekwador, wschodnie Peru, zachodnia Brazylia i północna Boliwia
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Żywi się owadami złapanymi w locie i pająkami żyjącymi na roślinności[10]. Siedząc w koronach drzew, żerują podążając za nimi, a następnie uderzając nimi o gałąź, przed spożyciem. Niektóre osobniki zjadają również małe kręgowce, takie jak jaszczurki[13].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Sezon lęgowy zależy od miejsca występowania; w Kostaryce trwa od marca do maja lub czerwca[14], w zachodniej Kolumbii od kwietnia do maja, w Brazylii w rejonie rzeki Rio Negro w styczniu, w Peru podloty obserwowano w połowie października[10]. Gniazdo to komora wykonana w nadrzewnym gnieździe termitów[10][14]. Ptaki te wywiercają otwory w termitierach na wysokości od 3 do 15 m nad ziemią. Czas inkubacji wynosi około 20–23 dni. Pisklęta wychodzą z gniazda około 21–26 dnia; kiedy się pojawiają, są pokryte białym puchem. Zarówno samce, jak i samice wysiadują pisklęta i opiekują się nimi[13]. Złotopióry składają od jednego do czterech okrągłych, błyszczących, białych jaj. Oboje rodzice wysiadują jaja w ciągu dnia przez jedną do trzech godzin. W nocy samica wysiaduje jaja sama, podczas gdy samiec pozostaje w pobliżu, aby bronić gniazda. Złotopióry rzadko pozostawiają jaja bez opieki[12].
Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje złotopióra wielkiego za gatunek najmniejszej troski (least concern – LC). Gatunek ten ma wyjątkowo duży zasięg i nie zbliża się do wymogów klasyfikacji jako gatunek narażony na wyginięcie w ramach kryterium wielkości zasięgu. Mimo że populacja wydaje się zmniejszać, nie zakłada się, że spadek zbliża się do stanu zagrożenia zgodnie z kryterium trendu populacyjnego (>30% spadek w ciągu dziesięciu lat lub trzech pokoleń). W 2019 roku organizacja Partners in Flight szacowała, że liczebność światowej populacji mieści się w przedziale 500 000 – 4 999 999 dorosłych osobników[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jacamerops aureus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage, Great Jacamar Jacamerops aureus, [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-12-11] (ang.).
- ↑ a b c Jacamerops aureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Galbulidae Vigors, 1825 - złotopióry - Jacamars (Wersja: 2015-09-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Philipp Ludwig Statius Müller, Des Ritters C. von Linne... vollständiges Natursystem, Nürnberg 1789, s. 94 (niem.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-12-10]. (ang.).
- ↑ R.P. Lesson, Traite d'Ornithologie, livr. 3, Paryż 1831, s. 234 (fr.).
- ↑ Richard C. Banks i inni, Forty-Second Supplement to the American Ornithologists' Union Check-List of North American Birds, „The Auk”, 117 (3), 2000, s. 847–858, DOI: 10.2307/4089622, JSTOR: 4089622.
- ↑ aureus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-11] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Joseph A. Tobias i inni, Great Jacamar (Jacamerops aureus), version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana), 2020, DOI: 10.2173/bow.grejac2.01 [dostęp 2023-12-11] (ang.).
- ↑ John Barnard Dunning (red.), CRC handbook of avian body masses, wyd. 2, Boca Raton: CRC Press, 2008, ISBN 978-1-4200-6444-5.
- ↑ a b Jacamars (Galbulidae), [w:] Encyclopedia.com [online] [dostęp 2023-12-11].
- ↑ a b Great Jacamar (Jacamerops aurea), [w:] Planet of Birds [online], 2011 [dostęp 2023-12-11] (ang.).
- ↑ a b Especies de Costa Rica - Jacamerops aureus [online], INBio, 2000 [zarchiwizowane z adresu 2013-11-10].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).