Zajazd Dziekanka w Warszawie
 nr rej. 249 z 01.06.1965
| |
 Dziekanka – elewacja frontowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Warszawa |
| Adres |
ul. Krakowskie Przedmieście 56 |
| Architekt |
Mieczysław Kuźma i Zygmunt Stępiński |
| Kondygnacje |
4 |
| Rozpoczęcie budowy |
XVI wiek |
| Ważniejsze przebudowy |
wielokrotnie przebudowywana do 1948 roku |
| Zniszczono |
pożar w 1657 roku, spalona podczas akcji niszczenia Warszawy w 1944 roku |
| Odbudowano |
po II wojnie światowej |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′38,6880″N 21°00′55,8000″E/52,244080 21,015500
| |
Zajazd Dziekanka – zabytkowy budynek Warszawy. Został wzniesiony w XVI wieku i mimo burzliwej historii miasta przetrwał do dnia dzisiejszego. Na przełomie lat, zmieniał swój wizerunek – wielokrotnie burzony, palony, przebudowywany. Ostatnich zmian dokonano już po II wojnie światowej – w 1948 roku. Od tego czasu Dziekanka stoi u zbiegu ulic Krakowskie Przedmieście i Bednarskiej. Jej obecny adres to ul. Krakowskie Przedmieście 56.
Historia
Dziekanka powstała w XVI w. jako piętrowy, murowany dwór. Wzniesiono go w głębi działki. Pierwszym jej właścicielem był ówczesny proboszcz parafii św. Jana. Dziedziniec Dziekanki oskrzydlały dwie oficyny: stajenna i kuchenna, a od frontu zamykał go parkan. W wyniku pożaru w 1657 r. dwór uległ spaleniu. Był to przełomowy moment w historii budowli, gdyż już nigdy nie odzyskała ona pierwotnej formy. Do II połowy XVIII w. na działce wznosiły się zabudowania drewniane. Usytuowane były one wzdłuż boków i od frontu posesji.
Zajazd Dziekanka wzniesiono na krótko przed 1784 r. Był to kompleks składający się z budynku frontowego i trzech, znacznie niższych od niego oficyn. Lokalizacja przy wąskiej ulicy – gdzie powożenie było bardzo utrudnione – znacząco wpłynęła na kształt budynku. Stąd jego oryginalna forma. W 1865 r. wyburzono jedno ze skrzydeł kompleksu. Zmieniło to zarówno kształt jak i orientację budowli. Dziekanka „zwróciła się” ku Krakowskiemu Przedmieściu.
W 1944 r. podczas akcji niszczenia stolicy przez wojska niemieckie, Dziekanka została spalona. Ze zgliszczy wyłaniały się jedynie osmolone mury. W 1946 r. rozebrano tylną ścianę budynku frontowego, która najbardziej ucierpiała wskutek pożaru. Podczas akcji Cała Polska buduje swoją stolicę, środki zebrane w Krakowie przeznaczono także na odbudowę Dziekanki.
Prace zakończono w sierpniu 1948 r. Autorami projektu architektonicznego byli Mieczysław Kuźma i Zygmunt Stępiński. Zaproponowali oni zmianę funkcji części oficyn, z gospodarczej na mieszkalną. Frontowej, czterokondygnacyjnej elewacji, nadali wygląd renesansowego dworu z attyką. Starannie odtworzyli okapowe dachy i drewniane galerie od strony dziedzińca.
Obecnie mieści się tu akademik dla studentów Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina.
W swojej długiej historii budynek Dziekanki gościł w swych murach wiele znanych osób. Mieszkał tu Józef Elsner, nauczyciel Fryderyka Chopina i twórca Warszawskiego Konserwatorium.
Architektura budynku
Dziekanka to czterokondygnacyjny budynek murowany. Posiada stromy, najeżony kominami dach pokryty dachówką ceramiczną. Prostą w formie elewację przecinają wąskie, poziome gzymsiki. Okna są prostokątne, najmniejsze na pierwszym piętrze; poza parterem, ozdobione płaskimi opaskami.
W centralnej części elewacji znajduje się olbrzymia, łukowato zakończona nisza, sięgająca ostatniego piętra, wykończona, podobnie jak okna, prostą opaską. W niszy znajduje się brama wjazdowa, ozdobiona płaskimi kolumnami (odtworzonymi przed 1937). Wnętrze niszy podzielone jest na pięć części. Na wysokości trzeciej kondygnacji, powyżej kolejnej listwy gzymsu łuki stają się płaskimi żebrami, gwiaździście zbiegającymi się. Ostatnie okno prostokątne, zlokalizowane na wysokości piętra, ozdobione jest płaską opaską, identycznie jak pozostałe okna tej kondygnacji. W sąsiednich częściach na dwóch kondygnacjach przebito wąskie okienka szczelinowe. W niszach po prawej i lewej stronie umieszczone są tablice informacyjne: jedna mówi o Dziekance, druga poświęcona jest Józefowi Elsnerowi.
Otoczenie budynku
Między budynkiem Dziekanki a ulicą Krakowskie Przedmieście znajduje się dziś skwer im. Herberta Hoovera. Tyłem zaś do budynku stoi pomnik Adama Mickiewicza. Za Dziekanką znajduje się wąski wlot ulicy Bednarskiej, a dalej szeroka neorenesansowa elewacja dawnej Resursy Obywatelskiej – za nią gmach byłego Muzeum Techniki i Przemysłu, kościół św. Anny i Plac Zamkowy.
Obok starej wybudowano „Nową Dziekankę”. Razem stanowią dziś ośrodek bursowy. Mimo, że powstały w odstępie 200 lat, harmonizują ze sobą architektonicznie.
Dziekanka połączona jest także z budynkiem klasztornym Karmelitów charakterystyczną bramą, która wiedzie drogą spacerową poprzez ulicę Murarską.
Przypisy
Bibliografia
- "Warszawski trakt Zamek – Belweder", Kobelski Dobrosław, wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza RSW "Prasa – Książka – Ruch", 1977
- Jarosław Zieliński, Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, Michał Pilich (oprac.), Jan Szuliński (oprac.), Margerita Szulińska (oprac.), Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2001, ISBN 83-88372-14-9, OCLC 69507449.
- "Stolica" – Warszawski tygodnik ilustrowany, Stefan Rassalski – "Dwie Dziekanki", 14 maja 1950, rok V, nr 19 (182)
- "Stolica" – Warszawski tygodnik ilustrowany, autor: R.E. – "Skwer pod Dziekanką", 21 kwietnia 1957, rok XII, nr 16 (485)
Linki zewnętrzne
- Odbudowa Dziekanki – Polska Kronika Filmowa 32/48, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej
- Lokatorzy Dziekanki. Studenci w bursie Dziekanka – Polska Kronika Filmowa 6/53, Repozytorium Cyfrowe Filmoteki Narodowej