Zasłonak zmiennokształtny
_Fr_387089.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
zasłonak zmiennokształtny |
| Nazwa systematyczna | |
| Thaxterogaster multiformis (Fr.) Niskanen & Liimat. Fungal Diversity: 10.1007/s13225-022-00499-9, [74] (2022) | |
_Fr_691551.jpg)
Zasłonak zmiennokształtny (Thaxterogaster multiformis (Fr.) Niskanen & Liimat.) – gatunek grzybów należący do rodziny zasłonakowatych (Cortinariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Thaxterogaster, Cortinariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus multiformis. W 2022 r. Tuula Niskanen i Kare Liimatainen przenieśli go do rodzaju Aureonarius[1]
Niektóre synonimy:
- Cortinarius multiformis Fr. 1838
- Cortinarius multiformis Fr. 1838 f. multiformis
- Cortinarius multiformis subsp. gracilior Jul. Schäff. 1949
- Cortinarius multiformis Fr. subsp. multiformis 1838
- Cortinarius multiformis var. balius Secr. 1833
- Cortinarius multiformis var. caesiophyllus Moënne-Locc. 2006
- Cortinarius multiformis Fr. 1838 var. multiformis
- Gomphos multiformis (Fr.) Kuntze 1891
- Phlegmacium multiforme (Fr.) Wünsche 1877[2].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., wcześniej gatunek ten opisywany był przez niego jak zasłonak oszroniony, Stanisława Domańskiego jako zasłonak wielokształtny i Andrzeja Nespiaka jako zasłonak obmyty[3]. Wszystkie te nazwy są niespójne z aktualną nazwą naukową[1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 4–8 cm, początkowo półkulisty potem łukowaty, w końcu spłaszczony z charakterystycznym płaskim wierzchołkiem. Brzegi często pomarszczone. Powierzchnia początkowo srebrzystozamszowa, potem oszroniona. W stanie suchym jest gładka, matowa, żółtawa, pomarańczowoochrowa do ochrowobrązowej, w stanie wilgotnym błyszcząca i lepka[4].
Przyrośnięte, szerokie, początkowo białawe, potem białogliniaste, w końcu rdzawobrązowe[4].
Wysokość 4–7 cm, grubość 1–1,5 cm, pełny, sprężysty, walcowaty, z wyraźną bulwą w podstawie. Powierzchnia początkowo biaława pokryta podłużnie białymi włókienkami, potem ochrowobrązowa. Bulwa cały czas biaława[4].
Gruby, białawy. Smak niewyraźny, zapach słodkawy, miodowy, zwłaszcza w trzonie[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 8–10 × 5–6 μm, elipsoidalne, słabo brodawkowate. Brak pleurocystyd i cheilocystyd, ale występują komórki o kształcie od cylindrycznego do maczugowatego. Skórka zbudowana ze zwartych, ochrowych strzępek[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znane są jego stanowiska w Ameryce Północnej, Europie, Maroku, Korei i Japonii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony; występuje od Hiszpanii przez Anglię, Islandię po północne wybrzeża Półwyspu Skandynawskiego, brak go tylko w Europie Południowo-wschodniej[6]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano 7 stanowisk[3]. W Polsce jest rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7].
Grzyb mikoryzowy. Rośnie na ziemi w lasach iglastych i mieszanych, najczęściej w lasach górskich i podgórskich pod świerkami, ale czasami także w lasach liściastych. Szczególnie często spotykany jest na kwaśnych glebach bielicowych. W niektórych atlasach grzybów jest opisywany jako grzyb jadalny[4]. Odradza się jednak jego zbieranie, jest bowiem trudny do odróżnienia od innych, trujących zasłonaków[8].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Istnieje wiele gatunków zasłonaków o żółtej barwie. Ich oznaczenie jest trudne. Gatunki te różnią się m.in. barwą osłony, barwą blaszek i miąższu oraz obrzeżeniem bulwki na trzonie[8]. Podobne są m.in.:
- zasłonak ceglastożółty (Cortinarius varius). Ma powierzchnię gładka, śliską i lepką, trzon pałkowaty, ale nie tak wyraźnie bulwiasty[8]
- zasłonak zawoalowany (Cortinarius claricolor). U młodych owocników blaszki są białe lub kremowe[4].
- zasłonak piękny (Cortinarius splendens). Jest śmiertelnie trujący. Na kapeluszu młode owocniki posiadają rdzawobrązowe lub oliwkowobrązowe resztki osłony. Na trzonie bulwa z odstającym kantem[8],
- zasłonak strojny (Cortinarius calochrous) występujący na takich samych siedliskach i w tej samej porze roku[8],
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2023-05-17] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-01-17] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Cortinarius multifirmis [online], Mushroom Expert [dostęp 2018-01-10].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2018-01-10].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ a b c d e Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.