Zenobia śniada

Zenobia śniada
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	zenobia
Gatunek	zenobia śniada
	Nazwa systematyczna
	Zenobia pulverulenta (W. Bartram ex Willd.) Pollard; Bull. Torrey Bot. Club 22(5): 232 1895
Synonimy
	Andromeda pulverulenta W. Bartram ex Willd.; Andromeda cassinefolia Ventenat; Zenobia cassinefolia (Ventenat) Pollard;
	Andromeda pulverulenta W. Bartram ex Willd.; Andromeda cassinefolia Ventenat; Zenobia cassinefolia (Ventenat) Pollard;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zenobia śniada^[5] (Zenobia pulverulenta (Bartram ex Willdenow) Pollard) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju zenobia (Zenobia D. Don). Występuje we wschodniej części Stanów Zjednoczonych (wzdłuż wybrzeży stanów: Georgia, Karolina Południowa i Karolina Północna, Wirginia). Jest to krzew rosnący na rzędnych do 100 m n.p.m. w miejscach wilgotnych, piaszczystych lub torfiastych, w zaroślach i lasach iglastych oraz na obrzeżach torfowisk^[4]. Gatunek uprawiany jako ozdobny od 1801 roku^[5], kwitnie wiosną i ma kwiaty pachnące anyżowo^[4], efektowne, przypominające kwiaty konwalii^[5].

Nazwa rodzajowa upamiętnia Septymię Zenobię – władczynię Palmyry z III w. n.e.^[6]

Morfologia

Pokrój: Krzew o pędach prosto wznoszących się i łukowato wyginających, osiągający od 0,5 do 1^[5] lub nawet 2 m wysokości^[4]. Pędy są nagie, cienkie i pokryte niebieskawym nalotem^[5]^[6]. Pod ziemią wytwarza kłącza^[4].
Liście: Opadające zimą lub częściowo zimotrwałe^[6]. Liście osadzone są na krótkich ogonkach (3–6 mm). Blaszka liściowa jajowato wydłużona do eliptycznej, osiąga zwykle 2 do 8 cm długości i 1,2 do 4,5 cm szerokości. Nasada jest zbiegająca do zaokrąglonej, a wierzchołek zaostrzony, stępiony lub także zaokrąglony^[4]. Blaszka jest skórzasta^[6], całobrzega lub delikatnie karbowana, z obu stron pokryta niebieskawym nalotem^[5], delikatnie owłosiona lub naga^[6].
Kwiaty: Tworzą się w kwiatostanach złożonych na szczycie bezlistnych łodyg, na których wyrastają zebrane po 5–12 w licznych wierzchotkach, a w części szczytowej także pojedynczo, tworząc w efekcie długie, szczytowe grono^[5]^[6]. Działek kielicha jest pięć, jajowatych do jajowato-trójkątnych. Pięć białych płatków zrośniętych jest do 3/4 długości tworząc szerokodzwonkowatą koronę^[6] do 10 mm długości^[4]. Pręcików jest 10, schowane wewnątrz korony, ich nitki są spłaszczone. Słupek pojedynczy, górny, pięciokomorowy, z uciętą szyjką^[6].
Owoce: Pękające 5 klapami torebki, kulistawe i nieco spłaszczone, o średnicy ok. 5–6 mm. Zawierają ok. 40–200 jajowatych nasion około 1 mm długości i 0,5 mm szerokości^[6]^[4].

Systematyka

Jedyny gatunek z monotypowego w efekcie rodzaju Zenobia D. Don, Edinburgh New Philos. J. 17: 158. 1834^[6]. Roślina blisko spokrewniona z rodzajem modrzewnica Andromeda^[7], wraz z którym tworzy plemię Andromedeae siostrzane względem Gaultherieae w obrębie podrodziny Vaccinioideae^[8] z rodziny wrzosowatych Ericaceae^[2].

Zastosowanie i uprawa

Gatunek raczej rzadko uprawiany, a bardzo dekoracyjny w czasie kwitnienia^[5]. Ze względu na przemarzanie podczas ostrych zim w Stanach Zjednoczonych uprawiany jest najdalej na północ w Massachusetts^[4], a w warunkach Polski zalecany jest głównie do jej południowo-zachodniej części^[5]. Jest rośliną polecaną do wilgotnych ogrodów^[4], przy czym wymagania ma podobne do popularnych różaneczników^[5].

Gatunek w uprawie może być rozmnażany z nasion, z sadzonek pędowych oraz odkłady (zwykłe i pionowe). Zaleca się usuwanie przekwitłych kwiatów, co pozwala uniknąć zawiązywania owoców i nasion, a w efekcie przyczyni się do intensywniejszego kwitnienia w roku następnym^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-23] (ang.).
↑ ^a ^b Zenobia pulverulenta (W. Bartram ex Willd.) Pollard. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Zenobia pulverulenta (Bartram ex Willdenow) Pollard. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Mieczysław Czekalski: Liściaste krzewy ozdobne o wszechstronnym zastosowaniu. 2. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2006, s. 108–109. ISBN 83-09-01790-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Laurence J. Dorr: Zenobia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-23].
↑ Andromeda Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-08-31].
↑ Catherine M. Bush, Lu Lu, Peter W. Fritsch, De-Zhu Li, Kathleen A. Kron. Phylogeny of Gaultherieae (Ericaceae: Vaccinioideae) Based on DNA Sequence Data from matK, ndhF, and nrITS. „International Journal of Plant Sciences”. 170, 3, s. 355–364, 2009. DOI: 10.1086/596330.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-23] (ang.).

[tpl-3] Zenobia pulverulenta (W. Bartram ex Willd.) Pollard. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-23].

[zenobia_pul-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Zenobia pulverulenta (Bartram ex Willdenow) Pollard. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-23].

[czekalski-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Mieczysław Czekalski: Liściaste krzewy ozdobne o wszechstronnym zastosowaniu. 2. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2006, s. 108–109. ISBN 83-09-01790-1.

[zenobia-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Laurence J. Dorr: Zenobia. [w:] Flora of North America [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-23].

[america_andro-7] Andromeda Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-08-31].

[8] Catherine M. Bush, Lu Lu, Peter W. Fritsch, De-Zhu Li, Kathleen A. Kron. Phylogeny of Gaultherieae (Ericaceae: Vaccinioideae) Based on DNA Sequence Data from matK, ndhF, and nrITS. „International Journal of Plant Sciences”. 170, 3, s. 355–364, 2009. DOI: 10.1086/596330.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]