Karolina Północna
| stan | |||||
| 12. stan od 21 listopada 1789 | |||||
| |||||
| |||||
| Dewiza: Esse quam videri | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-NC | ||||
| Gubernator |
Roy Cooper (D) | ||||
| Powierzchnia |
139 391 km²[1] | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
82,9 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Karolina Północna (ang. North Carolina)(wymowa:/ˌnɔrθ kærəˈlaɪnə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, graniczący od północy z Wirginią od południa z Georgią i Karoliną Południową, a od zachodu z Tennessee. Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki.
Obszar metropolitalny Charlotte liczy 2,7 mln mieszkańców i jest największy w stanie. Stolicą jest Raleigh z 1,45 mln mieszkańców w obszarze metropolitalnym[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
4 lipca 1584 na wybrzeżu dzisiejszej Karoliny Północnej wylądowała angielska ekspedycja pod wodzą Philipa Amadasa i Arthura Barlowa z zadaniem założenia kolonii. W 1585 założono pierwszą kolonię na wyspie Roanoke, która jednak nie przetrwała (tzw. Zaginiona Kolonia). Pierwsi stali angielscy osadnicy przybyli z sąsiedniej Wirginii na początku XVII wieku. Od 1663 do 1712 istniała kolonia pod nazwą Province of Carolina, ustanowiona na podstawie przywilejów wydanych przez króla Anglii Karola II Stuarta i nazwana na cześć jego ojca Karola I Stuarta. Około 1712 kolonia ta formalnie podzieliła się na Karolinę Północną i Karolinę Południową (faktycznie te dwie części rozwijały się samodzielnie od początku europejskiego osadnictwa). 21 listopada 1789 kolonia ratyfikowała Konstytucję Stanów Zjednoczonych. Podczas wojny secesyjnej Karolina Północna była jednym ze stanów Konfederacji. 17 grudnia 1903 na mierzei między miejscowościami Kitty Hawk a Kill Devil Hills miał miejsce pierwszy lot samolotu konstrukcji braci Wright[3][4].
Po wojnie secesyjnej Karolina Północna uprzemysłowiła swoje miasta setkami fabryk, aby stać się światową stolicą mebli i głównym producentem tekstyliów i wyrobów tytoniowych. Z czasem nowe linie kolejowe pozwoliły przekształcić tytoń, bawełnę i drewno w dochodowe produkty[5].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Stan rozciąga się od Atlantyku na wschodzie do Appalachów na zachodzie. Główne rzeki to Roanoke, Pee Dee i Black River. Stan podzielony jest na 100 hrabstw.
Mount Mitchell (2037 m n.p.m.) w Karolinie Północnej jest najwyższym szczytem w Stanach Zjednoczonych na wschód od rzeki Mississippi[6].
Klimat podzwrotnikowy, na wybrzeżu zwrotnikowy morski, średnia temperatura wynosi 19 stopni. Karolina Północna, a zwłaszcza Outer Banks, jest często nawiedzana przez gwałtowne burze tropikalne i huragany, a pod względem cyklonów tropikalnych stan ten ustępuje jedynie Florydzie[7].
| Lp. | Miasto | Ludność (2017) |
|---|---|---|
| 1 | Charlotte | 859 035 |
| 2 | Raleigh | 464 758 |
| 3 | Greensboro | 290 222 |
| 4 | Durham | 267 743 |
| 5 | Winston-Salem | 244 605 |
| 6 | Fayetteville | 209 889 |
| 7 | Cary | 165 904 |
| 8 | Wilmington | 119 045 |
| 9 | High Point | 111 513 |
| 10 | Greenville | 92 156 |
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Karolina Północna liczy 10 439 388 mieszkańców, co oznacza wzrost o 903 905 (9,5%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[9]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,8% populacji, 21,9% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,4% ludności stanu stanowią kobiety[10].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami są[11]:
- język angielski – 89,66%
- język hiszpański – 6,93%
- język francuski – 0,32%
- język niemiecki – 0,27%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2019 roku, 68,1% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,5% nie licząc Latynosów), 21,5% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 3,0% to Azjaci, 2,8% miało rasę mieszaną, 1,2% to rdzenna ludność Ameryki, 0,07% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 9,8% ludności stanu[12].
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należały osoby pochodzenia „amerykańskiego” (11,1%), angielskiego (9,0%), niemieckiego (9,0%), irlandzkiego (7,6%) i meksykańskiego (5,3%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia włoskiego (334,9 tys.), szkocko–irlandzkiego (237,9 tys.), europejskiego (230 tys.), szkockiego (223,3 tys.), francuskiego (195,3 tys.), polskiego (151,7 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (133,4 tys.), portorykańskiego (110 tys.) i hinduskiego (105,6 tys.)[12].
Religia[edytuj | edytuj kod]
- protestanci – 66% (głównie baptyści – 31%, ale także metodyści, ewangelikalni, zielonoświątkowcy, kalwini i inni[15])
- brak religii – 20% (w tym ateiści – 2% i agnostycy – 3%)
- katolicy – 9%
- mormoni – 1%
- pozostali – 4% (w tym muzułmanie, świadkowie Jehowy, żydzi, prawosławni, buddyści, hindusi, unitarianie uniwersaliści, bahaici, scjentyści, Kościół Jedności, irwingianie i sikhowie).
Polityka[edytuj | edytuj kod]
Karolina Północna jest historycznie konserwatywnym stanem południowym i dawną twierdzą Partii Republikańskiej. W 2020 roku jest uważana za stan swingowy. Z wyjątkiem 1976, w wyborach prezydenckich od 1968 do 2004 w stanie wygrywał kandydat Partii Republikańskiej. W 2008 w stanie nieznacznie wygrał Barack Obama. Od stanowiska gubernatora do silnej kontroli stanowego Sądu Najwyższego, stan jest uznawany za bastion Demokratów[16].
Na poziomie federalnym delegacja z Północnej Karoliny składa się z dwóch republikańskich senatorów (Richard Burr i Thom Tillis), oraz ośmiu republikańskich i pięciu demokratycznych przedstawicieli w Izbie Reprezentantów[17].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Produkt krajowy brutto Karoliny Północnej w 2015 osiągnął wartość 442,5 mld USD[18], co uplasowało stan na 10. miejscu w Stanach Zjednoczonych[18]. Roczny wzrost PKB w 2016 wyniósł 1,6%, co sprawiło, że był nieznacznie powyżej średniej krajowej (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[19]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 wyniósł on 44 327 co uplasowało stan na 32. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)[20].
Kluczowe branże przemysłu obejmują: lotnictwo i obronę, produkcję samochodów i ciężarówek, biotechnologię i farmaceutykę, usługi biznesowe i finansowe, energię, przetwórstwo spożywcze, meble, technologię informacyjną, tworzywa sztuczne i chemikalia, oraz tekstylia[7]. Charlotte stało się drugim co do wielkości centrum bankowym w kraju, a Research Triangle Park jest siedzibą dla ponad 200 firm[5].
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Północna Karolina produkuje ponad połowę krajowych zasobów tytoniu i batatów, a także jest jednym z trzech największych stanowych producentów wieprzowiny, drobiu i jajek, indyka, pstrąga i choinek[6].
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
Uniwersytet Karoliny Północnej składa się z 17 uczelni. Wśród nich największą renomą cieszy się Uniwersytet Karoliny Północnej w Chapel Hill, najstarszy uniwersytet stanowy w Stanach Zjednoczonych, a innym znanym jest Uniwersytet Stanu Karolina Północna. Najbardziej znaną uczelnią prywatną jest Uniwersytet Duke’a (w Durham).
Karolina Północna była jednym z dwóch pierwszych stanów (obok Pensylwanii), w których konstytucji pojawił zapis o utworzeniu uniwersytetu stanowego (1776).
Dodatkowe informacje[edytuj | edytuj kod]
- Liczba parków stanowych: 30
- Dewiza: Esse Quam Videri (Prawda ważniejsza niż pozory)
- Przydomek: The Tar Heel State (Stan Wysmołowanej Pięty) – według przekazów żołnierze Karoliny Północnej podczas wojny domowej wygrażali chcącym umknąć z pola bitwy, że wysmołują im pięty, by wytrwali
- Symbole: sosna, kardynały, dereń
- Parki narodowe i atrakcje turystyczne: Park Narodowy Great Smoky Mountains, Blue Ridge Parkway
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ Census profile: Raleigh-Cary, NC Metro Area, Census Reporter [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ Wright Brothers National Memorial. Outer Banks. [dostęp 2018-12-18]. (ang.).
- ↑ National Memorial. National Park Service. [dostęp 2018-12-18]. (ang.).
- ↑ a b North Carolina, US News [dostęp 2021-11-10].
- ↑ a b Seth Cline, 10 Things to Know About North Carolina, US News, 2018 [dostęp 2021-11-10].
- ↑ a b North Carolina - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA), eia.gov [dostęp 2021-11-10].
- ↑ Biggest Cities in North Carolina, biggestuscities.com [dostęp 2019-01-22].
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-11-10].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: North Carolina; UNITED STATES, census.gov [dostęp 2021-11-10] (ang.).
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-22].
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2021-11-10].
- ↑ Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics, [w:] Pew Research Center [online] [dostęp 2019-01-13] (ang.).
- ↑ State Membership Report - North Carolina, thearda.com [dostęp 2019-01-13].
- ↑ W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 200 tys. członków.
- ↑ Swing states: North Carolina - a purple state in the balance, news.cgtn.com [dostęp 2021-11-10] (ang.).
- ↑ North Carolina 2020 House election results, cnn.com [dostęp 2021-11-10] (ang.).
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate, Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for, U.S. Bureau of Economic Analysis [zarchiwizowane 2016-08-05] (ang.).
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2018-10-29]. (ang.).
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
