Karolina Południowa
| stan | |||||
| 8. stan od 23 maja 1788 | |||||
 Most Arthura Ravenela łączący Charleston z Mount Pleasant. | |||||
| |||||
| Dewiza: Dum spiro spero Animis opibusque parati | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-SC | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
82 933 km²[1] | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
67,7 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Stany Zjednoczone
| |||||
Karolina Południowa (ang. South Carolina)(wymowa:/ˌsaʊθ kærəˈlaɪnə/) – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, graniczący od północy z Karoliną Północną, od południowego zachodu z Georgią. Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki.
Karolina Południowa jako ósmy stan ratyfikowała konstytucję USA w 1788 roku. Do 1860 roku 10% z 4 milionów amerykańskich niewolników mieszkało w Karolinie Południowej. Stan znany jest ze swojej roli w wojnie secesyjnej i jako pierwszy odłączył się od Unii w grudniu 1860 roku[3].
Obszar metropolitalny Greenville–Spartanburg–Anderson jest największy w stanie i obejmuje 1,5 mln mieszkańców[4].
Symbole stanu[edytuj | edytuj kod]
- Dewiza: Dum Spiro Spero (Dopóki żyję, nie tracę nadziei)
- Przydomek: Palmetto State
- Znaczenie przydomku: Stan Palmy
- Symbole: jaśmin, palma palmetto, strzyżyk
Historia[edytuj | edytuj kod]
- 1562–1563 – francuscy osadnicy hugenoci zakładają osady Charlesfort i Fort Caroline.
- do połowy XVII wieku pozostawała pod formalnym władaniem Hiszpanii.
- 1663 – terytorium Karoliny przekazane przez ówczesnego króla Anglii, Karola II Stuarta, ośmiu lordom angielskim.
- 1730 – podział kolonii na dwie odrębne – Prowincję Karoliny Północnej i Prowincję Karoliny Południowej.
- 1780 – bitwa pod Kings Mountain.
- 1781 – bitwa pod Cowpens (rewolucja amerykańska).
- 23 maja 1788 – ratyfikacja konstytucji Stanów Zjednoczonych.
- 20 grudnia 1860 – anulowanie aktu ratyfikacji konstytucji. Początek secesji.
- 12 kwietnia 1861 – początek ostrzału artyleryjskiego Fortu Sumter przez wojska Konfederacji. Początek wojny secesyjnej.
- 16 czerwca 1944 – stracono George’a Stinneya, najmłodszą ofiarę krzesła elektrycznego.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Karolina Południowa znajduje się na wschodnim wybrzeżu USA w połowie drogi między Nowym Jorkiem a Miami[5]. Na północy graniczy z Karoliną Północną, na południu i zachodzie ze stanem Georgia (granica biegnie wzdłuż rzeki Savannah). Granicę wschodnią stanowi Ocean Atlantycki, którego wybrzeże liczy 297,7 km (185 mil)[6]. Administracyjnie jest podzielona na 46 hrabstw. Największe miasta to Columbia (stolica), Charleston, Mount Pleasant i Rock Hill.
Ukształtowanie powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Około 40% powierzchni stanu zajmuje nadmorska równina, której wyniesienie nad poziom morza zawiera się w przedziale między 15 a 60 m n.p.m.[6] Centralna część także jest równinna a tylko północna i zachodnia część (granica z Georgią i Karoliną Północną) ma charakter podgórski z fragmentem łańcucha Blue Ridge Range należącego do Appalachów. Jednak i tutaj wysokość mieści się w przedziale między 300 a 600 m n.p.m. z nielicznymi wierzchołkami powyżej 915 m[6]. Najwyższy szczyt Karoliny Południowej to Sassafras Mountain o wysokości 1077 m n.p.m.[7]
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Klimat Karoliny Południowej należy do grupy klimatów umiarkowanych, ciepłych. Prawie cały obszar należy do klimatu subtropikalnego wilgotnego (w klasyfikacji klimatów Köppena 'Cfa'[6][8]). Tylko nieliczne, wyniesione tereny podgórskie należą do klimatu umiarkowanego oceanicznego (‘Cfb’)[8]. Klimaty te wyróżniają się ciepłym do gorącego lata i umiarkowaną zimą. Temperatura najzimniejszego miesiąca zawiera się w przedziale między –3 °C a 17 °C[8]. Najniższa temperatura zanotowana w Karolinie Południowej miała miejsce 21 stycznia 1985 w Caesars Head i wyniosła –27 °C, podczas gdy najwyższą, 44 °C, zanotowano kilkukrotnie[6].
Czasami w stan uderzają lub zbliżają się do jego wybrzeża huragany i burze tropikalne[5].
Większe miasta[edytuj | edytuj kod]
| Lp. | Miasto | Hrabstwo | Liczba mieszkańców (2017)[9] | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Charleston | Charleston | 134 875 | ||
| 2 | Columbia | Richland | 133 114 | ||
| 3 | North Charleston | Charleston | 110 861 | ||
| 4 | Mount Pleasant | Charleston | 86 668 | ||
| 5 | Rock Hill | York | 73 068 | ||
| 6 | Greenville | Greenville | 68 219 | ||
| 7 | Summerville | Dorchester | 50 388 | ||
| 8 | Goose Creek | Berkeley | 42 619 | ||
| 9 | Hilton Head Island | Beaufort | 40 055 | ||
| 10 | Sumter | Sumter | 39 982 |
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Karolina Południowa liczy 5 118 425 mieszkańców, co oznacza wzrost o 493 061 (10,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[10]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,5% populacji, 21,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,6% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,4% ludności stanu stanowią kobiety[2].
Język[edytuj | edytuj kod]
Najpowszechniej używanymi językami są[11]:
- język angielski – 93,39%
- język hiszpański – 4,23%
- język francuski – 0,31%
- język niemiecki – 0,29%.
Rasy i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2021 roku, 63,6% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,6% nie licząc Latynosów), 25% to ludność czarna lub Afroamerykanie, 6,6% miało rasę mieszaną, 1,7% to Azjaci, 0,38% to rdzenna ludność Ameryki, 0,04% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 6,3% ludności stanu[12].
Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia angielskiego (12,4%), niemieckiego (9,5%), irlandzkiego (9,3%) i „amerykańskiego” (8,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (190,5 tys.), włoskiego (173 tys.), meksykańskiego (165,3 tys.), francuskiego lub francusko–kanadyjskiego (99,7 tys.), europejskiego (76,9 tys.), polskiego (76,1 tys.) i afrykańskiego lub arabskiego (60,5 tys.)[12].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 2014[13]:
- protestanci – 66% (głównie baptyści, metodyści, ewangelikalni i zielonoświątkowcy)
- brak religii – 19% (w tym ateiści – 1% i agnostycy – 3%)
- katolicy – 10%
- mormoni – 1%
- pozostali – 4% (w tym: świadkowie Jehowy, bahaici, muzułmanie, żydzi, prawosławni, hindusi, buddyści i unitarianie uniwersaliści[14]).
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Karolina Południowa należy do stanów mało zamożnych. Produkt krajowy brutto w Karolinie Południowej w 2015 roku osiągnął wartość 167,7 mld USD[15], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych[15]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 1,4% i był nieznacznie poniżej średniej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)[16]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku PKB wyniósł 37 063 co uplasowało stan na 46. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577 USD)[17][18].
Zasoby naturalne, energia i przemysł[edytuj | edytuj kod]
Produkcja energii pierwotnej w Karolinie Południowej pochodzi z elektrowni jądrowych, które wytwarzają ponad połowę energii elektrycznej w stanie. W 2018 roku Karolina Południowa zajęła trzecie miejsce w kraju, po Illinois i Pensylwanii, zarówno pod względem zdolności wytwarzania energii jądrowej, jak i rocznej produkcji energii jądrowej[5].
Największym sektorem zużywającym energię końcową jest sektor przemysłowy, który odpowiada za około jednej trzeciej zużycia energii przez stan. Stanowa działalność produkcyjna obejmuje montaż motoryzacyjny i lotniczy, chemikalia i tworzywa sztuczne, produkty z papieru i drewna, gotowe wyroby metalowe i metale pierwotne, maszynerię, sprzęt elektryczny, komputery i produkty elektroniczne, produkty spożywcze i przetwórstwo, a także tekstylia[5].
Sektor transportowy jest drugim co do wielkości sektorem energochłonnym i wykorzystuje prawie jedną trzecią energii stanu, głównie benzynę silnikową. Sektor mieszkaniowy zużywa około jednej piątej energii stanu, a sektor komercyjny zużywa około jednej szóstej. W 2018 roku około jednej piątej energii elektrycznej wytwarzanej przez stan dostarczały elektrownie węglowe. Stan nie ma własnych zasobów węgla, prawie wszystkie dostawy węgla do elektrowni stanowych w Karolinie Południowej docierają koleją z Kentucky i Illinois[5].
Karolina Południowa nie ma własnych zasobów ropy naftowej, ani gazu ziemnego. Zasoby te docierają rurociągami międzystanowymi. Zużycie benzyny na mieszkańca w Karolinie Południowej należy do najwyższych w kraju[5].
Przez stan przepływa kilka większych rzek, które płyną z głębi kraju i uchodzą do oceanu, a rzeki i jeziora Karoliny Południowej zapewniają znaczny potencjał energii wodnej. Przy ponad połowie zalesionego obszaru Karoliny Południowej, odpady drzewne z lasów stanowych, tartaków i przemysłu drzewnego dają znaczne ilości biomasy. Energia wodna, biomasa i energia słoneczna to podstawowe odnawialne zasoby Karoliny Południowej, które w 2018 roku stanowiły około 6% krajowej produkcji netto energii elektrycznej[5].
Rolnictwo[edytuj | edytuj kod]
Karolina Południowa jest uznawana za wiodącego producenta drobiu. W 2018 roku drób stanowił 40% wpływów pieniężnych z rolnictwa. Znajduje się tutaj ponad 25 tysięcy farm rozrzuconych po całym stanie, a do głównych upraw należą kukurydza, bawełna, soja, orzeszki ziemne, brzoskwinie i pszenica. Powszechna jest także hodowla bydła i indyków[19].
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
- Allen University
- Anderson University
- Charleston Southern University
- Clemson University
- The Citadel (Military College of South Carolina)
- South Carolina State University
- University of South Carolina
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09]. (ang.).
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: South Carolina, www.census.gov [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ South Carolina, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-01-29] (ang.).
- ↑ Census profile: Greenville-Spartanburg-Anderson, SC CSA, Census Reporter [dostęp 2023-01-18] (ang.).
- ↑ a b c d e f g South Carolina – State Energy Profile Analysis – U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2020-06-21].
- ↑ a b c d e Climate of South Carolina. National Centers for Environmental Information (NCEI). [dostęp 2017-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-24)]. (ang.).
- ↑ Sassafras Mountain. SummitPost.org. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ a b c Köppen Clasification Climate. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ Biggest Cities in South Carolina, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-01-22].
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020, 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2023-01-18].
- ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-22].
- ↑ a b 2021: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02), data.census.gov [dostęp 2023-01-18].
- ↑ Adults in South Carolina. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ a b Lam Cao and Robert P. Tate, Gross Domestic Product by State, Annual Statistics for, U.S. Bureau of Economic Analysis [zarchiwizowane 2016-08-05] (ang.).
- ↑ Gross Domestic Product by State: Fourth Quarter and Annual 2016. U.S. Bureau of Economic Analysis. [dostęp 2018-10-29]. (ang.).
- ↑ Per capita Real Gross Domestic Product (GDP) of the United States in 2016, by state. The Statistics Portal. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ The GDP per capita of South Carolina. Open Data Network. [dostęp 2017-10-29]. (ang.).
- ↑ Articles, facts & infographics about South Carolina Agriculture, Farm Flavor [dostęp 2020-06-21] (ang.).
