Zimorodek błękitny

Zimorodek błękitny
	Alcedo coerulescens
	Vieillot, 1818
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kraskowe
Rodzina	zimorodkowate
Podrodzina	zimorodki
Rodzaj	Alcedo
Gatunek	zimorodek błękitny
Synonimy
	Alcedo caerulescens Vieillot, 1818;
	Alcedo caerulescens Vieillot, 1818;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zimorodek błękitny^[4]^[5] (Alcedo coerulescens) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Występuje w Azji w południowej i środkowej Indonezji^[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)^[3].

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański przyrodnik Louis Pierre Vieillot w 1818 roku na łamach „Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc.”. Autor nadał gatunkowi nazwę Alcedo coerulescens, a jako miejsce typowe błędnie podał Timor^[2]^[7], co później skorygowano na Jawę^[2]. Gatunek ten jest najbliżej spokrewniony z zimorodkiem zwyczajnym (Alcedo atthis); z zimorodkiem lśniącym (Alcedo quadribrachys) i zimorodkiem turkusowym (Alcedo semitorquata) są gatunkami siostrzanymi^[6]. Jest gatunkiem monotypowym^[8]^[9]^[10].

Etymologia

Alcedo: łac. alcedo, alcedinis lub halcedo, halcedinis „zimorodek”. Późniejsza pisownia pochodzi od fałszywej etymologii gr. ἁλς hals „morze”^[11].
coerulescens: łac. caerulescens – „niebieskawy”^[12].

Morfologia

Mały zimorodek o nieproporcjonalnie dużej głowie i dziobie oraz krótkim ogonie. Dziób mocny, długi, prosty. Tęczówki ciemnobrązowe, nogi i stopy czerwonobrązowe. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest lazurowoniebieski z szarawym odcieniem i biały. Kantarek czarny, ponad nim niewielka biała plamka. Głowa, szyja i kark lazurowoniebieskie. Na bokach szyi biała podłużna plama. Pierś i boki lazurowoniebieskie, gardło, podgardle i dół szyi białe, podobnie jak brzuch, podbrzusze srebrzysto-lazurowe. Samica różni się od samca bardziej zielonkawym odcieniem oraz tym, że pas na piersi jest nieco węższy i mniej wyraźny. Młode osobniki są bardziej matowe od dorosłych, niebieskoszare z niewyraźnym pasem na piersi. Długość ciała 13 cm^[6].

Zasięg występowania

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 646 tys. km²^[13]. Gatunek zamieszkuje indonezyjskie wyspy: od południowej Sumatry przez Jawę, Wyspy Kangean i Bali, po Lombok i Sumbawę, odnotowano go także na wyspie Flores^[6]^[14].

Ekologia i zachowanie

Zimorodek błękitny występuje na różnych stanowiskach w okolicach wód: strumienie, kanały, błota, namorzyny, stawy rybne, zalane pola ryżowe i ujścia rzek. Spotykany jest także w wysokich lasach wtórnego wzrostu oraz przy strumieniach na plantacjach drzew. Występuje na wysokościach od poziomu morza do 800 m n.p.m. Dieta tego gatunku składa się głównie z owadów wodnych, niewielkich ryb i skorupiaków. Na ofiarę wyczekuje na gałązkach nad powierzchnią wody, ofiary łapie nurkując pionowo w dół, potem wraca na gałązkę. Poluje także na otwartych akwenach wodnych, gdzie unosi się w miejscu nawet do 30 s 2–4 m nad wodą. Długość pokolenia jest określana na 4,4 roku^[13].

Rozmnażanie

Nie ma wielu szczegółowych informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Okres lęgowy na Jawie rozciąga się od kwietnia do czerwca oraz w sierpniu i październiku. Jedyne opisane gniazdo znajdowało się w norze na skarpie w pobliżu pola ryżowego. W lęgu 3–6 jaj^[6].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zimorodek błękitny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony i pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny^[3]^[13].

Przypisy

↑ Alcedo coerulescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Denis Lepage: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens Vieillot, LJP 1818. Avibase. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Alcedo coerulescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 – ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-22].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 161, 1999.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e P.F. Woodall: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).
↑ „Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc.”, 19, Paryż 1818, s. 401 (fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Rollers, ground rollers, kingfishers. [dostęp 2023-12-22]. (ang.).
↑ Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-22] (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-27] .
↑ Alcedo, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-22] (ang.).
↑ coerulescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Cerulean Kingfisher Alcedo coerulescens. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).
↑ Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 235. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, filmy i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Alcedo coerulescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens Vieillot, LJP 1818. Avibase. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).

[iucn-3] Alcedo coerulescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 – ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-22].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 161, 1999.

[botw-6] P.F. Woodall: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).

[Pierwszy-7] „Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc.”, 19, Paryż 1818, s. 401 (fr.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Rollers, ground rollers, kingfishers. [dostęp 2023-12-22]. (ang.).

[Zoon-9] Alan P.A.P. Peterson Alan P.A.P., CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-22] (ang.).

[hbwcheck8-10] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-27] .

[11] Alcedo, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-22] (ang.).

[12] coerulescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-24] (ang.).

[birdlife-13] Cerulean Kingfisher Alcedo coerulescens. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).

[HBW_06-14] Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 235. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]