Zofia Krzyżanowska (pisarka)

Zofia Krzyżanowska

primo voto Siedlecka

Data urodzenia	1927
Data i miejsce śmierci	18 marca 2009 Warszawa
Zawód, zajęcie	pisarka, dziennikarka
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski

Zofia Krzyżanowska, primo voto Siedlecka (ur. 1927, zm. 18 marca 2009 w Warszawie) – polska pisarka i dziennikarka, podczas II wojny światowej była więziona w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück.

Życiorys

Okres II wojny światowej

W 1944 roku, po nieudanej próbie ucieczki z robót przymusowych na terenie Niemiec, trafiła do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Była jedną z więźniarek, które jeszcze przed wyzwoleniem obozu zostały stamtąd ewakuowane do Szwecji w ramach akcji zorganizowanej z inicjatywy hrabiego Folke Bernadotte przez Czerwony Krzyż.

Czasy powojenne

Po wojnie chciała studiować psychologię w Uppsali, jednak okazało się to niemożliwe, gdyż nie znalazła dwóch świadków mogących potwierdzić, że zdała konspiracyjną maturę. Dlatego wróciła do Polski, a następnie podjęła studia na Uniwersytecie Warszawskim. Po zakończeniu edukacji pracowała jako dziennikarka, m.in. w „Trybunie Ludu”, dla której relacjonowała z Jerozolimy proces Adolfa Eichmanna.

Publikacje

• Czarna flaga (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1960 r.)

• Opowieść o mojej Agnieszce: książka nie tylko dla rodziców (Nasza Księgarnia, Warszawa 1975)

Czarna flaga

Debiutancka książka Zofii Krzyżanowskiej została oparta na jej wspomnieniach z pobytu w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück. Autorka nie była działaczką partyjną ani uczestniczką walk konspiracyjnego podziemia, dlatego nie umieszczono jej w bloku polskim, w którym polityczne więźniarki pomagały sobie wzajemnie. Toteż jej relacja, odmiennie od większej części polskiej literatury lagrowej, przedstawia los „cywila” w obozie. Pisarka w naturalistycznych opisach, dojmująco szczerze, rysuje obraz wielonarodowościowych baraków, realia życia w obozie bez protekcji funkcyjnych, codzienną dramatyczną walkę o przeżycie. Krzyżanowska porusza wiele kontrowersyjnych, często niezgodnych z martyrologiczną wizją polskości, tematów, używając przy tym dosadnego języka, co sprawiło, że książka ta nie została najlepiej przyjęta po swojej premierze, również współcześnie pozostaje na marginesie kanonu lektur dotyczących Holokaustu.

Znaczenie tytułu

Genezy tytułu powieści należy szukać na ostatnich jej stronach, gdzie autorka opisuje swój pobyt w szwedzkim szpitalu, w którym leczyła się po opuszczeniu lagru. Wraz z nią w sali przebywała pacjentka, losom której Krzyżanowska nadała wymiar symboliczny. Była to bezimienna kobieta znajdująca się w stanie krańcowego zmuzułmanienia („muzułmanami” nazywano w hitlerowskich obozach zagłady tych więźniów, którzy zatracili wolę walki o przetrwanie), która umarła, nie odzyskawszy przytomności. Po jej śmierci personel szpitala wciągnął na maszt czarną flagę, gdyż – jak tłumaczyła szwedzka pielęgniarka – umarł człowiek. Tymczasem dla Krzyżanowskiej, osoby zlagrowanej, przejmowanie się śmiercią jednostki, podczas gdy w obozie codziennie umierały setki osób, było czymś niecodziennym i niezrozumiałym. Rozdźwięk między obiema tymi postawami skłania czytelnika do zastanowienia się nad tym czy, i jeśli tak to dlaczego, życie ludzkie jest wartością.