Hiacyntowiec
 Hiacyntowiec zwyczajny | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
hiacyntowiec |
| Nazwa systematyczna | |
| Hyacinthoides Heister ex Fabricius Enum. 2. 1759[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
non designatus[3] | |
Hiacyntowiec[4][5], hiacyncik[6] (Hyacinthoides) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje 11[7]–12[8] gatunków występujących w zachodniej Europie (kwitną wiosną) i w górach Afryki północno-zachodniej (te zakwitają głównie jesienią i zimą)[7]. Przedstawiciele rodzaju uprawiani są w ogrodach w strefie klimatu umiarkowanego[6], skąd okazjonalnie rozprzestrzeniają się i dziczeją (np. w Ameryce Północnej)[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Bylina z odnawiającą się corocznie cebulą tworzoną przez kilka mięsistych, rurkowatych łusek[9].
- Liście
- Nieliczne i tylko odziomkowe[9]. Równowąskie lub lancetowate[6], płaskie[10].
- Kwiaty
- Zwisające, w liczbie do 30 zebrane w groniasty kwiatostan na szczycie głąbika, wsparte dwiema, równowąskimi przysadkami. Listki okwiatu wolne, o długości 15–20 mm, z pojedynczą żyłką[9], tworzące rurkę lub rozpostarte[11], wywinięte na końcach[10]. Listki niebieskie, białe lub rzadko różowe (u odmian uprawnych), wonne[6]. Pręcików 6, o nitkach przyrośniętych do listków okwiatu. Zalążnia górna, trójkomorowa, z miodnikami. W każdej komorze rozwija się od 1 do 10 zalążków. Szyjka słupka pojedyncza[9], zakończona główkowatym znamieniem[11].
- Owoce
- Tępo trójkanciaste, kulistawe torebki zawierające od 3 do 30 kulistych lub owalnych, czarnych nasion[9].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj z podrodziny Scilloideae Burnett (plemię Hyacintheae podplemię Hyacinthinae[12]) z rodziny szparagowatych w obrębie szparagowców. W poprzedniej wersji systemu (APG II z 2003) zaliczany był wraz z obecną podrodziną Scilloideae do wyodrębnianej rodziny hiacyntowatych[2].
Zaliczane do tego rodzaju gatunki dawniej włączano do rodzaju cebulica (Scilla) lub opisywano pod synonimiczną nazwą Endymion[10].
- Hyacinthoides aristidis (Coss.) Rothm.
- Hyacinthoides cedretorum (Pomel) Dobignard
- Hyacinthoides ciliolata (Pomel) Rumsey
- Hyacinthoides flahaultiana (Emb.) Dobignard
- Hyacinthoides hispanica (Mill.) Rothm. – hiacyntowiec hiszpański, hiacyntowiec dzwonkowaty
- Hyacinthoides italica (L.) Rothm. – hiacyntowiec włoski
- Hyacinthoides kroumiriensis El Mokni, Domina, Sebei & El Aouni
- Hyacinthoides lingulata (Poir.) Rothm.
- Hyacinthoides × massartiana Geerinck
- Hyacinthoides mauritanica (Schousb.) Speta
- Hyacinthoides non-scripta (L.) Chouard ex Rothm. – hiacyntowiec zwyczajny, hiacyntowiec nieopisany[11]
- Hyacinthoides paivae S.Ortiz & Rodr.Oubiña
- Hyacinthoides reverchonii (Degen & Hervier) Speta
Zastosowanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]
Rośliny ozdobne z powodu efektownych, pachnących kwiatów. Uprawiane są ogrodach skalnych oraz pod okapem drzew i na rabatach[6]. Opisywane jako łatwe w uprawie[11]. Cebule sadzi się jesienią. Najlepiej rosną w miejscach półcienistych i wilgotnych[6], w glebie przepuszczalnej[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-04-13] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 97. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 100, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 455, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Grundmann, Michael; Rumsey, Fred J.; Ansell, Stephen W.; Russell, Stephen J.; Darwin, Sarah C.; Vogel, Johannes C.; Spencer, Mark; Squirrell, Jane; Hollingsworth, Peter M.; Ortiz, Santiago; Schneider, Harald. Phylogeny and taxonomy of the bluebell genus Hyacinthoides, Asparagaceae (Hyacinthaceae). „Taxon”. 59, 1, s. 68-82, 2010. (ang.).
- ↑ a b Hyacinthoides Heist. ex Fabr.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
- ↑ a b c d e f J. McNeill: Hyacinthoides. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 483. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin. Tom I, A-J. Zysk i S-ka, 2011, s. 470. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ Genus: Hyacinthoides. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-04-13]. (ang.).