Cmentarz w Szpikołosach
50°51′48″N 23°55′35″E/50,863333 23,926389 Kwatera prawosławna na cmentarzu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
czynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1,32 ha |
| Data otwarcia |
I poł. XIX w. |
| Zarządca | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego  | |
| 50°51′48″N 23°55′35″E/50,863333 23,926389
| |
Cmentarz w Szpikołosach – nekropolia w Szpikołosach, utworzona na potrzeby miejscowej ludności unickiej w XIX w., od 1875 prawosławna, od okresu międzywojennego zespół dwóch cmentarzy użytkowanych odpowiednio przez prawosławnych i przez katolików obrządku łacińskiego. Użytkowana po II wojnie światowej tylko przez katolików, kwatera prawosławna jest zaniedbana.
Historia i opis[edytuj | edytuj kod]
Data powstania cmentarza nie jest znana. Najprawdopodobniej powstał w I poł. XIX w. jako nowy cmentarz jeszcze na potrzeby parafii unickiej. Po 1875 r. i utworzeniu w jej miejsce parafii prawosławnej, wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, funkcjonował jako prawosławny[1]. Cmentarz był użytkowany przez miejscową ludność prawosławną do końca II wojny światowej i wysiedlenia prawosławnych Ukraińców[1]. W 1920 r. obok nekropolii swój cmentarz wytyczyła ludność rzymskokatolicka. Fakt, iż prawosławna część cmentarza została porzucona, a katolicka stale się rozrastała, spowodował ostatecznie połączenie obu cmentarzy[1].
Na początku lat 90. XX wieku na terenie nekropolii zachowało się w całości lub fragmentach 10 kamiennych i betonowych nagrobków sprzed 1945 r., wszystkie w kwaterze prawosławnej. Są to postumenty z krzyżami łacińskimi i prawosławnymi dekorowane wielostopniowymi gzymsami uskokowymi i tympanonami[1]. Niemal wszystkie nagrobki były porozbijane i poprzewracane[1]. Inskrypcje na tych nagrobkach wykonane zostały w języku cerkiewnosłowiańskim[1]. W części katolickiej dominują betonowe płyty poziome, obecne są również ludowe figury Chrystusa oraz lastrykowe stelle z krzyżami[1].
Na cmentarzu wyróżniają się ponadto murowana kaplica grobowa z 1982 r., mogiła zbiorowa poległych w czasie II wojny światowej oraz, w części prawosławnej, mogiła Mikołaja Decha, sekretarza rejonowego KPP[1], obecnie odnowiona i pozbawiona pierwotnej informacji o działalności w partii.
Cmentarz porastają lipy, kasztanowce i jesiony w alejkach, jałowce kolumnowe i tuje przy grobach, a w kwaterze prawosławnej zarośla z bzu lilaka[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Państwowa Służba Ochrony Zabytków, Zamość 1994.