Operacja nadmorska
| wojna domowa w Rosji | |||
 Pomnik bojowników o władzę radziecką we Władywostoku, upamiętniający zwycięstwo czerwonych na Dalekim Wschodzie | |||
| Czas |
8–25 października 1922 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
dążenie Armii Czerwonej do rozbicia sił białych na Dalekim Wschodzie | ||
| Wynik |
zwycięstwo czerwonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Operacja nadmorska – działania wojenne armii Republiki Dalekiego Wschodu (faktycznie części Armii Czerwonej) wspieranej przez czerwonych partyzantów przeciwko białym oddziałom Michaiła Diterichsa. Trwała od 8 do 25 października 1922 r. i była to ostatnia wielka operacja czerwonych przeciwko białym podczas rosyjskiej wojny domowej[1][2].
Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]
Latem i jesienią 1920 r. oddziały Republiki Dalekiego Wschodu, marionetkowego, zależnego od Rosji Radzieckiej państwa na Dalekim Wschodzie rozbiły antybolszewickie siły atamana Grigorija Siemionowa na Zabajkalu. W lipcu 1920 r. Japonia zgodziła się wycofać swoje interwencyjne oddziały wojskowe z rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Ich ewakuacja umożliwiła bolszewikom odzyskanie kontroli nad Chabarowskiem i pokonanie białych Kozaków ussuryjskich Iwana Kałmykowa[3]. Wojska japońskie pozostały jedynie wokół Władywostoku, w regionie nadmorskim[4]. W samym Władywostoku w końcu maja 1921 r. doszło do przewrotu - oficerowie rozbitych białych armii obalili lokalny lewicowy rząd koalicyjny i ustanowili własny, kierowany przez Spiridona Mierkułowa. Przetrwał on do czerwca 1922 r., gdy kolejny przewrót w mieście przeprowadził Michaił Diterichs, dawniej jeden z dowódców białej Armii Rosyjskiej adm. Aleksandra Kołczaka[4]. We wrześniu tego roku podjął on próbę ofensywy w kierunku Chabarowska[2][1].
Liczące ok. 15 tys. żołnierzy, 750 karabinów maszynowych, 32 działa i 4 pociągi pancerne siły białych prowadziły działania w dwóch grupach: wzdłuż ussuryjskiej linii kolejowej oraz na wschód od niej, w kierunku Runowki, Olchowki i Uspienki[1]. Udało im się zająć Uspienkę i stację Szmakowka, tam jednak zostały powstrzymane przez Ludową Armię Rewolucyjną Republiki Dalekiego Wschodu oraz wspierających ją partyzantów[1]. Biali wycofali się na stację Swijagino i rozjazd Krajewski[1].
Przebieg operacji[edytuj | edytuj kod]
Dowodzący wojskami Republiki Dalekiego Wschodu Ijeronim Uborewicz zgromadził w okolicach stacji kolejowej Szmakowka grupę uderzeniową pod dowództwem Michaiła Olszanskiego. W jej skład weszły m.in. 2 dywizja nadamurska, Dalekowschodnia brygada kawalerii, Spasski oddział partyzancki, batalion saperów. Łącznie grupa liczyła ok. 8000 żołnierzy, 288 karabinów maszynowych, 24 działa i 2 pociągi pancerne. 1 dywizja zabajkalska, licząca 5 tys. żołnierzy, 143 karabiny maszynowe i 18 dział pozostawała w rezerwie. Z dowództwem grupy uderzeniowej współpracowały oddziały czerwonych partyzantów w sile ok. 5 tys. żołnierzy[1].
5 października grupa uderzeniowa rozpoczęła marsz na południe i 8 października zajęła stację Swijagino, zmuszając białych do odwrotu w kierunku Spasska[1]. Jeszcze tego samego dnia czerwoni rozpoczęli szturm na górniczy Spassk, który już od pewnego czasu był ośrodkiem formowania się bolszewickiego ruchu partyzanckiego[5]. Bitwa zakończyła się zwycięstwem czerwonych 9 października[5]. Między 10 a 15 października oddziały Armii Czerwonej w kilku kolejnych bitwach w rejonie Wozniesienskiego i Monastyriszcza rozbiły siły Diterichsa. 1 dywizja zabajkalska opanowała stacje Golenka i Grodiekowo, natomiast 2 dywizja nadamurska zajęła Nikolsk Ussuryjski[1]. 19 października jednostki 1 dywizji zabajkalskiej zbliżyły się do Władywostoku, gdzie na wieść o zbliżaniu się bolszewików miejscowi robotnicy rozpoczęli strajk[1]. Rząd Diterichsa przestał funkcjonować[5]. Michaił Diterichs oraz 10 tys. białych wojskowych oraz popierających ich cywilów opuściło region nadmorski na pokładach okrętów białej Flotylli Syberyjskiej, udając się do Korei[6]. W tym samym czasie z regionu nadmorskiego wycofały się ostatnie oddziały japońskie[5]. 25 października 1922 r. dowodzone przez Uborewicza siły czerwonych wkroczyły do Władywostoku[2]. Tym samym zwycięstwem czerwonych zakończyła się ostatnia większa operacja wojskowa przeciwko białym na Syberii i Dalekim Wschodzie, chociaż do starć na mniejszą skalę (m.in. bitwa z oddziałem Anatolija Piepielajewa) dochodziło jeszcze w roku następnym[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Primorskaja opieracija 1922 g. [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983, t. III, s. 473-474.
- ↑ a b c E. Mawdsley, Wojna..., s. 294-295.
- ↑ J. D. Smele, The "Russian"..., s. 222.
- ↑ a b J. D. Smele, The "Russian"..., s. 224-225.
- ↑ a b c d J. D. Smele, The "Russian"..., s. 225.
- ↑ J. D. Smele, The "Russian"..., s. 227.
- ↑ J. D. Smele, The "Russian"..., s. 225-226.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mawdsley E.: Wojna domowa w Rosji 1917–1920. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11638-2.
- Primorskaja opieracija 1922 g. [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983, t. III.
- Smele J. D., The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.