Łąka ramienicowa

Łąki ramienicowe
	; Łąka ramienicowa w Jeziorze Woszczelskim
	Syntaksonomia
Klasa	Charetea (Fukarek 1961 n.n.) Krausch 1964
Rząd	Charetalia Sauer 1937

Łąki ramienicowe, podwodne łąki ramienicowe (Charetea) – syntakson w randze klasy, do której należą zbiorowiska makrofitów budowanych głównie przez ramienicowce. W przyjętym w Polsce systemie jest to takson monotypowy, do którego należy tylko jeden rząd związków roślinnych – Charetalia. Wyjątkowo łąki ramienicowe tworzone są przez gatunki słonowodne (np. Charetum balticae, czyli zbiorowisko ramienicy bałtyckiej) i wówczas są zaliczane do klasy łąk podmorskich Ruppietea maritimae.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Łąki podwodne tworzone przez duże glony (makroglony) zakotwiczone w dnie za pomocą chwytników. Zbiorowiska charakterystyczne dla tzw. jezior ramienicowych, czyli jezior o małej lub umiarkowanej zawartości biogenów – oligotroficznych i mezotroficznych, ale nierzadko dużej twardości wody. Ze względu na dość dużą przezroczystość preferowanych wód mogą występować na stosunkowo dużych głębokościach (w rekordowo czystych jeziorach amerykańskich ramienice znajdowano na głębokości kilkudziesięciu metrów^[1]). Mogą być zbiorowiskami roślinności pionierskiej w nowo powstających zbiornikach, wraz z eutrofizacją wypierane przez zbiorowiska innych makrofitów (głównie łąk podwodnych z klasy Potametea) lub zanikające ze względu na zacienianie przez fitoplankton^[2]. Łąki ramienicowe mogą pojawiać się w wodach o różnym stopniu zanieczyszczenia, więc samo ich występowanie nie jest dowodem na dobry stan ekologiczny wód, podobnie jak brak nie jest dowodem na zły stan, ale z reguły nie występują w jeziorach o złym stanie ekologicznym wód, a ich dominacja wiąże się z bardzo dobrym stanem ekologicznym^[3]. Często porastają podłoże, na którym nie mogą zakorzenić się rośliny naczyniowe – kamieniste, piaszczyste, silnie rozwodnione organiczne^[2]. Wiele łąk ramienicowych występuje w zbiornikach o dużej zawartości wapnia, ale nie jest to regułą. W wodach o dużej ilości wapnia, silnie zmineralizowanych i zasadowym odczynie częściej dominują zbiorowiska budowane przez gatunki ramienic (Chara), podczas gdy w wodach umiarkowanie zmineralizowanych i o odczynie zbliżonym do obojętnego – gatunki kryniczników (Nitella)^[4].

Głęboko zanurzone łąki ramienicowe ze względu na dużą zawartość rozpuszczonego tlenu wydzielanego podczas fotosyntezy, a jednocześnie niską temperaturę wody i strukturę tworzących je roślin są miejscem tarła ryb siejowatych^[4].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

W Polsce występują głównie na terenie pojezierzy (różne typy z różnym rozmieszczeniem), ale izolowane stanowiska także na pozostałym obszarze^[4]. W pierwszych dekadach XXI w. łąki ramienicowe stwierdzano w nieco ponad połowie twardowodnych, stosunkowo dużych (o powierzchni powyżej 50 ha) jezior. Wśród nich najczęściej występującym zbiorowiskiem było Nitellopsidetum obtusae^[3].

Syntaksonomia[edytuj | edytuj kod]

Charakterystyczna kombinacja gatunków[edytuj | edytuj kod]

ChCl., ChO. : ramienica delikatna (Chara delicatula), ramienica krucha (Chara fragilis), krynicznica tępa (Nitellopsis obtusa)^[5].

Dla rzędu i klasy charakterystyczne są gatunki z rodzajów Chara, Nitella, Nitellopsis i Lychnothamnus, poza tym w łąkach ramienicowych mogą pojawiać się gatunki hydrofitów charakterystycznych dla innych klas^[2].

Podkategorie syntaksonomiczne[edytuj | edytuj kod]

W obrębie klasy w Polsce wyróżniane są następujące syntaksony (ujęcie Władysława Matuszkiewicza)^[4]:

klasa Charetea
- rząd Charetalia
  - związek Charion fragilis
    - zespoły:
    - Charetum tomentosae
    - Charetum contrariae
    - Charetum rudis
    - Charetum asperae
    - Charetum jubatae
    - Charetum aculeolatae
    - Charetum strigosae
    - Nitellopsidetum obtusae
    - Charetum fragilis
    - Charetum (= Magnocharetum) hispidae
    - Charetum polyacanthae
    - Charetum tenuispinae
    - Charetum vulgaris
  - związek Nitellion flexilis
    - zespoły:
    - Charetum coronatae
    - Nitelletum mucronatae
    - Nitelletum flexilis
    - Nitelletum syncarpae
    - Nitelletum gracilis
    - Nitelletum opacae

Kontrowersje syntaksonomiczne[edytuj | edytuj kod]

Początkowo łąki ramienicowe były zaliczane do klasy słodkowodnych makrofitów Potametea. Od lat 30. XX w. zaczęto wyróżniać dla nich rząd Charetalia, a od lat 60. zaproponowano wyróżnienie klasy Charetea. Stanowisko to przyjęto w polskiej hydrobotanice szczególnie pod wpływem Henryka Tomaszewicza, który pod koniec lat 70. przedstawił system, w którym prawie wszystkie zespoły budowane przez ramienice (razem z Charetum foetidae nieuwzględnianym w systemie Matuszkiewicza) oraz Nitellopsidetum obtusae włączył do związku Charion fragilis, a wszystkie zespoły budowane przez kryniczniki do związku Nitellion (przy czym w przypadku kilku dotąd niescharakteryzowanych zbiorowisk zaproponował nadanie im rangi zespołu). Trzecim związkiem klasy Charetea w jego systemie był Charion canescentis z zespołami Charetum balticae i Tollypelletum nidificae. W niektórych innych systemach, w tym Matuszkiewicza, te dwa zespoły włączane są do klasy łąk podmorskich Ruppietea maritimae i związku luźnych łąk podmorskich Ruppion maritimae, jako że występują w słonawych wodach morskich (w Polsce w Zatoce Puckiej). Niektóre zespoły związku Nitellion są typowe dla jezior lobeliowych, w związku z czym zaliczane bywają do klasy Littorelletea uniflorae^[2].

W systemie przyjętym w Holandii klasa Charetea nie jest monotypowa, gdyż oprócz rzędu Charetalia wydzielane są inne rzędy^[6]:

klasa Charetea fragilis
- rząd Nitelletalia flexilis
  - związek Nitellion flexilis
    - zespół Nitelletum translucentis
- rząd Charetalia hispidae
  - związek Charion fragilis
    - zespół Nitellopsidetum obtusae
    - zespół Charetum hispidae
    - zespół Charetum asperae
  - związek Charion vulgaris
    - zespół Charetum vulgaris
    - zespół Lemno-Nitelletum capillaris
    - zespół Tolypelletum proliferae
- rząd Lamprothamnietalia papulosi
  - związek Charion canescentis
    - zespół Charetum canescentis

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Łąki ramienicowe w miarę postępującej eutrofizacji i związanym z tym wzrostem stężenia fosforu, mętności i przewagi konkurencyjnej roślin naczyniowych zanikają.

Występowanie typowych łąk ramienicowych jest podstawą do objęcia zbiorników, w których występują, ochroną jako siedlisko przyrodnicze 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea) w systemie Natura 2000^[4]. Łąki ramienicowe mogą jednak występować domieszkowo także w jeziorach eutroficznych (siedlisko przyrodnicze 3150), a pewne postacie (Nitelletum flexilis, Nitelletum capillaris) są typowe dla miękkowodnych jezior lobeliowych (siedlisko przyrodnicze 3110)^[7]. Z kolei ramienicowe łąki podmorskie mogą występować w siedlisku przyrodniczym 1160 (duże płytkie zatoki)^[8].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Lista zbiorowisk roślinnych Polski

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Światło. W: Winfried Lampert, Ulrich Sommer: Ekologia wód śródlądowych. tłum. Joanna Pijanowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 107–115. ISBN 83-01-13387-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 25–26, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2.
↑ ^a ^b AgnieszkaA. Kolada AgnieszkaA., Charophyte variation in sensitivity to eutrophication affects their potential for the trophic and ecological status indication, „Knowledge and Management of Aquatic Ecosystems”, 422, 2021, s. 30, DOI: 10.1051/kmae/2021030 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14439-5.
↑ K.V. Sýkora: Field Guide : Dutch Plant Communities : Species composition and ecology. s. 10–11. [dostęp 2011-01-07]. (ang.).
↑ Marek Kraska: 3110 – Jeziora lobeliowe. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 29–36. ISBN 83-86564-43-1.
↑ Jan Warzocha: 1160 – Duże i płytkie zatoki. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 1: Siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy. Ministerstwo Środowiska, s. 54–60. ISBN 83-86564-43-1.

[1] Światło. W: Winfried Lampert, Ulrich Sommer: Ekologia wód śródlądowych. tłum. Joanna Pijanowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 107–115. ISBN 83-01-13387-2.

[tom-2] Henryk Tomaszewicz: Roślinność wodna i szuwarowa Polski : (klasy Lemnetea, Charetea, Potamogetonetea, Phragmitetea) wg stanu zbadania na rok 1975. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1979, s. 25–26, seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis, 0509-7177. ISBN 83-00-01088-2.

[kolada-3] AgnieszkaA. Kolada AgnieszkaA., Charophyte variation in sensitivity to eutrophication affects their potential for the trophic and ecological status indication, „Knowledge and Management of Aquatic Ecosystems”, 422, 2021, s. 30, DOI: 10.1051/kmae/2021030 (ang.).

[por-4] Ryszard Piotrowicz: 3140 – Twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 48–58. ISBN 83-86564-43-1.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14439-5.

[6] K.V. Sýkora: Field Guide : Dutch Plant Communities : Species composition and ecology. s. 10–11. [dostęp 2011-01-07]. (ang.).

[7] Marek Kraska: 3110 – Jeziora lobeliowe. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 2: Wody słodkie i torfowiska. Ministerstwo Środowiska, s. 29–36. ISBN 83-86564-43-1.

[8] Jan Warzocha: 1160 – Duże i płytkie zatoki. W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 1: Siedliska morskie i przybrzeżne, nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy. Ministerstwo Środowiska, s. 54–60. ISBN 83-86564-43-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]