Świbka

Świbka
	; Świbka morska (l.) i świbka błotna (p.)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	świbkowate
Rodzaj	świbka
	Nazwa systematyczna
	Triglochin Riv. ex L.; Sp. Pl. 338 (1753)
	Typ nomenklatoryczny
	Triglochin palustris L.
Synonimy
	Abbotia Raf.; Heterostylus Hook.; Hexaglochin Nieuwl.; Juncago Ség.; Lilaea Bonpl.; Tristemon Raf.l;
	Abbotia Raf.; Heterostylus Hook.; Hexaglochin Nieuwl.; Juncago Ség.; Lilaea Bonpl.; Tristemon Raf.l;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Świbka (Triglochin Riv. ex L.) – rodzaj roślin należący do rodziny świbkowatych (Juncaginaceae Rich.), obejmujący 26 gatunków występujących niemal na całym świecie, z czego dwa w Polsce: świbka błotna i świbka morska^[5].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckich słów τρεῖς (treis – trzy) i γλωχίν (glochin – szpic)^[6] i odnosi się do kształtu owoców tych roślin^[7].

Zasięg geograficzny

Świbka jest rodzajem kosmopolitycznym, występującym na całym świecie. Jedynymi regionami nie zasiedlonymi przez przedstawicieli tego rodzaju są Makaronezja, zachodnia i północno-wschodnia Afryka tropikalna, wyspy środkowego Atlantyku, wyspy zachodniego Oceanu Indyjskiego, Półwysep Arabski, Indochiny, Azja Południowo-Wschodnia, wyspy Pacyfiku, Ameryka Środkowa, północna Ameryka Południowa i Antarktyka^[4].

Gatunki flory Polski^[5]

świbka błotna Triglochin palustris L.
świbka morska Triglochin maritima L.

Morfologia

Pokrój: Smukłe rośliny sitopodobne, tworzące kolonie^[8].

Łodyga: Grube kłącze^[6].

Liście: Przeważnie wyłącznie liście odziomkowe, równowąskie^[8], wzniesione, tworzące pochwę liściową z języczkiem, wierzchołkowo całobrzegim lub dwuklapowym^[6].

Kwiaty: Kwiaty obupłciowe, krótko szypułkowe, trójkrotne, zebrane w kłosopodobne grono wyrastające na głąbiku. Okwiat pojedynczy, 6-listkowy. Listki położone w 2 okółkach, żółtawozielone, muszlowate. Pręciki 4 lub 6, o niemal siedzących, jajowatych^[8] główkach. Słupków 6, z czego 3 płodne i 3 jałowe^[6], zrośnięte, rozdzielające się w okresie kwitnienia^[8]. Zalążnie jednokomorowe, jednozalążkowe. Szyjki słupka nieobecne^[6].

Owoce: Kuliste do równowąskich rozłupnie, 3- lub 6-rozłupkowe. Rozłupki jednonasienne^[6].

Biologia i ekologia

Rozwój: Byliny, wodne lub bagienne, geofity lub hemikryptofity^[4].

Siedlisko: Tereny podmokłe, głównie nadmorskie^[9]. Świbka morska jest gatunkiem charakterystycznym (ChAss) zespołu Triglochino-Glaucetum maritimae w klasie halofilnych łąk lub szuwarów w supralitoralu zbiorników wód słonych i słonawych. Świbka błotna jest gatunkiem charakterystycznym (ChCl) klasy Scheuchzerio-Caricetea nigrae, obejmującej niskoturzycowe zbiorowiska łąk bagiennych, emersyjne darniowe torfowiska przejściowe i niskie oraz dolinkowe fazy torfowisk wysokich^[10].

Cechy fitochemiczne: Niektóre gatunki zawierają silnie toksyczny cyjanowodór^[9].

Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 12^[6].

Systematyka

Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016): Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd żabieńcowce Alismatales, rodzina świbkowate Juncaginaceae^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Triglochin barrelieri Loisel.
Triglochin buchenaui Köcke, Mering & Kadereit
Triglochin bulbosa L.
Triglochin calcitrapa Hook.
Triglochin centrocarpa Hook.
Triglochin compacta Adamson
Triglochin elongata Buchenau
Triglochin gaspensis Lieth & D.Löve
Triglochin hexagona J.M.Black
Triglochin isingiana (J.M.Black) Aston
Triglochin laxiflora Guss.
Triglochin longicarpa (Ostenf.) Aston
Triglochin maritima L. – świbka morska
Triglochin mexicana Kunth
Triglochin milnei Horn
Triglochin minutissima F.Muell.
Triglochin mucronata R.Br.
Triglochin muelleri Buchenau
Triglochin nana F.Muell.
Triglochin palustris L. – świbka błotna
Triglochin protuberans Aston
Triglochin scilloides (Poir.) Mering & Kadereit
Triglochin stowardii N.E.Br.
Triglochin striata Ruiz & Pav.
Triglochin trichophora Nees ex Endl.
Triglochin turrifera Ewart

Zaliczany tu australijski gatunek Triglochin triglochinoides (F.Muell.) Druce wyodrębniony został w osobny rodzaj i przypisano mu nazwę Maundia triglochinoides F.Muell.^[11] W systemie APG IV (2016) podkreślono odrębność tej rośliny wydzielając ją w osobną rodzinę – Maundiaceae Nakai, Chosakuronbun Mokuroku [Ord. Fam. Trib. Nov.]: 213. 20 Jul 1943^[12].

Historycznie włączano tu również gatunki wyodrębnione do rodzaju Cycnogeton^[4].

Zastosowanie

Nasiona niektórych gatunków świbki są jadalne. Indianie używają pieczonych nasion jako substytutu kawy^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-12-13] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-26]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-03-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 195, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Juncaginaceae. [dostęp 2011-02-05].
↑ D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 386. ISBN 978-0-521-86645-3.
↑ ^a ^b ^c ^d Flora of Pakistan: Juncaginaceae. [dostęp 2011-02-05].
↑ ^a ^b D. J. Mabberley: Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and use. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 446. ISBN 978-0-521-82071-4.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Państ. Wydawnictwo Nauk., 1984. ISBN 83-01-05286-4.
↑ Maundia triglochinoides F.Muell. — The Plant List. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-10-11].
↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
↑ Daniel E. Moerman: Native American ethnobotany. Portland, Or.: Timber Press, 1998, s. 568. ISBN 978-0-88192-453-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-12-13] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-01-26]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-03-12]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 195, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[fona-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Flora of North America. Vol. 22: Juncaginaceae. [dostęp 2011-02-05].

[7] D. Gledhill: The names of plant. Cambridge ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 386. ISBN 978-0-521-86645-3.

[fop-8] Flora of Pakistan: Juncaginaceae. [dostęp 2011-02-05].

[mab-9] D. J. Mabberley: Mabberley's plant-book: a portable dictionary of plants, their classification and use. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University Press, 2008, s. 446. ISBN 978-0-521-82071-4.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Państ. Wydawnictwo Nauk., 1984. ISBN 83-01-05286-4.

[11] Maundia triglochinoides F.Muell. — The Plant List. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-10-11].

[apgIV-12] The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.

[13] Daniel E. Moerman: Native American ethnobotany. Portland, Or.: Timber Press, 1998, s. 568. ISBN 978-0-88192-453-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]