Świerząbek korzenny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
świerząbek korzenny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Chaerophyllum aromaticum L. Sp. pl. 1:258. 1753[3] | |||
Synonimy | |||
|
Świerząbek korzenny (Chaerophyllum aromaticum L.) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Występuje w środkowej i wschodniej Europie – od Niemiec, Austrii i Włoch na zachodzie poprzez kraje Europy Środkowej i Półwysep Bałkański po środkową i północną część europejskiej Rosji, na wschodzie sięgając po Ural[4]. Jako gatunek introdukowany rośnie w Danii i na Półwyspie Skandynawskim oraz na Kaukazie[4].
W Polsce występuje pospolicie na w południowej części kraju – na wyżynach i w górach po regiel górny, liczny także w pasie od Wielkopolski, przez dolinę dolnej Wisły po Nizinę Staropruską. Nierzadki jest na wschodzie, ale bardzo rzadko spotykany jest w północno-zachodniej części Polski[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Roślina zielna z grubym, walcowatym, u starszych roślin rozgałęzionym kłączem barwy czarniawej. Wyrasta z niego wzniesiona łodyga osiągająca wysokość od 40 do 200 cm. Łodyga jest obła (przy suszeniu uwidaczniają się bruzdy), szczeciniasto owłosiona w dolnej części, często z ciemnymi plamami, w górze łysiejąca, rozgałęziona, pod węzłami zgrubiała[6].
- Liście
- Dolne liście długoogonkowe, górne siedzące, u nasady z szeroko błoniasto obrzeżonymi pochwami liściowymi. Blaszki trójkątne w zarysie, 2–3 razy pierzasto złożone. Listki wielkości 4–10 x 1,5–5 cm, zaostrzone, jajowate bądź eliptyczne, pojedynczo lub podwójnie piłkowane. Dolne liście długoogonkowe, górne liście siedzące na pochwach błoniasto obrzeżonych. Liście z góry są przylegająco owłosione lub nagie, ale poza tym od spodu i na ogonkach szczeciniasto owłosione[6].
- Kwiaty
- Zebrane w baldaszki, a te w liczbie 12–20 w baldach złożony. Szypułki są nierównej długości, gładkie. U nasady baldachu pokryw brak lub jest pojedyncza i odpadająca. Pokrywki u nasady baldaszków są liczne, szeroko lancetowate, obłonione i orzęsione na brzegu. Płatki korony są białe, nagie, o długości do 1 mm[6].
- Owoce
- Rozłupnie wydłużone, walcowate lub wąskostożkowate, prążkowane podłużnie, o długości 8–12 mm i szerokości do 3 mm[6].
- Gatunek podobny
- Ze względu na kształt liści roślina może być mylona z rosnącym w podobnych siedliskach podagrycznikiem pospolitym Aegopodium podagraria, który jednak ma liście owłosione nieznacznie co najwyżej tylko na nerwach[6].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Bylina, hemikryptofit[7]. Kwitnie od czerwca do sierpnia[6]. Jest rośliną trującą[8].
Rośnie na glebach świeżych i wilgotnych, żyznych, o odczynie obojętnym i zasadowym[8]. Występuje na skrajach lasów liściastych[7], w łęgach[8], w zaroślach, sadach[7] i ogrodach[6], na przydrożach, na brzegach rowów i wzdłuż niewielkich cieków wodnych[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-12-05] (ang.).
- ↑ Chaerophyllum temulum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-05]. (ang.).
- ↑ a b c Chaerophyllum aromaticum L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-06-28] .
- ↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 153, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
- ↑ a b c d e f g Marian Koczwara , Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Dwuliścienne wolnopłatkowe-dwuokwiatowe. Cz. VII, Kraków 1960, s. 25-26 .
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004, s. 335. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b c d Leokadia Witkowska-Żuk: Rośliny leśne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2013, s. 317. ISBN 978-83-7073-359-9.
- BioLib: 40221
- EoL: 5040731
- EUNIS: 152289
- FloraWeb: 1486
- GBIF: 3642608
- identyfikator iNaturalist: 485621
- IPNI: 840135-1
- ITIS: 822322
- NCBI: 82082
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2714173
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:840135-1
- Tela Botanica: 84104
- identyfikator Tropicos: 1701448
- USDA PLANTS: CHAR19
- CoL: 5XMGL