Demokracja bezpośrednia: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 09:49, 5 sie 2010

Szablon:Źródła Demokracja bezpośrednia - (z greckiego Demos = lud oraz creatos = panować czyli bezpośrednie panowanie ludu) system polityczny, w którym decyzje podejmuje się przez głosowanie ludowe (plebiscyt, referendum), w którym wziąć udział mogą wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania. W demokracji bezpośredniej, w porównaniu do obecnej w większości państw zachodnich demokracji pośredniej, obywatele mają większy i bezpośredni wpływ na podejmowane decyzje.

Historia

Początki demokracji bezpośredniej sięgają starożytnych Aten.

Współczesne występowanie

Elementy demokracji bezpośredniej występują w większości współczesnych systemów demokracji pośredniej, w Polsce są to głównie referenda lokalne w sprawie odwołania organów samorządu terytorialnego oraz referenda ogólnopolskie w najważniejszych sprawach ustrojowych (przyjęcie Konstytucji, przystąpienie do Unii Europejskiej). Nie ma jednak tradycji podejmowania decyzji przez referenda i większość ważnych decyzji podejmuje parlament.

System najbliższy demokracji bezpośredniej występuje obecnie w Szwajcarii - praktycznie każda ustawa federalna i lokalna może zostać poddana pod referendum; według szacunków prowadzi się tam więcej referendów niż we wszystkich pozostałych państwach świata łącznie. Generalną tendencją jest, że na poziomie samorządowym występuje system bliższy demokracji bezpośredniej niż na poziomie wyższym.

Poza Szwajcarią, demokrację bezpośrednią w podobnej formie stosuje się również w Liechtensteinie^[1].

Szwajcaria i Liechtenstein nie są jednak jedynymi krajami, w których przeprowadza się referenda na poziomie ogólnokrajowym. Dla przykładu w okresie 1793-1978 na całym świecie przeprowadzono w sumie ok. 500 referendów (na poziomie ogólnokrajowym). Z czego 300 (60%) odbyło się w Szwajcarii. Na drugim miejscu znajduje się Australia, gdzie przeprowadzono 40 (8%) referendów. ^[2]

Porównanie demokracji pośredniej i bezpośredniej

Demokracja bezpośrednia pozwala uniknąć niektórych problemów demokracji pośredniej:

Wynik referendum oddaje opinię ludzi w danej chwili, nie w chwili ostatnich wyborów. W krajach gdzie przez ten czas następują zwykle duże zmiany poparcia dla ugrupowań politycznych (tak jak np. w Polsce) demokracja pośrednia musi prowadzić do podejmowania decyzji wbrew woli wyborców. W demokracji pośredniej częściowo przeciwdziałać mogłyby temu częstsze wybory (np. co rok).
Głosowania na jedną z dwóch możliwych propozycji, jakimi są typowe referenda, są całkowicie odporne na głosowanie taktyczne. Nie jest możliwe stworzenie takiego systemu dla większej liczby opcji, a typowe systemy wyborcze nie umożliwiają wyborcom podania list priorytetów kandydatów itp.
Referendum umożliwia wypowiedzenie się w dowolnej sprawie. Jeśli ktoś zgadza się z jedną opcją polityczną w pewnych sprawach, a nie zgadza się w innej, w demokracji pośredniej nie będzie dobrze reprezentowany. W demokracji bezpośredniej ma on możliwość głosować w każdej sprawie według własnego uznania, niezależnie od stanowiska partii politycznych.
Wyborcy mogą podjąć decyzję w konkretnej sprawie wbrew woli establishmentu politycznego.
Wyborcy są odporni na różnego typu naciski, korupcję i inne czynniki, które powodują podejmowanie decyzji wbrew woli wyborców w przypadku demokracji pośredniej.
Wyborcy mogą wykazywać większą inicjatywę w zarządzaniu państwem, mogą na przykład ustalać temat głosowania (np. w referendum wstępnym).

Efekty stosowania demokracji bezpośredniej

Im większe zastosowanie mają elementy demokracji bezpośredniej tym większe jest tzw. „zadowolenie z życia” (niem. Lebenszufriedenheit; ang. life-satisfaction). Efekt ten ma bardzo wysoki poziom istotności statystycznej (ang. statistically significant) i ma porównywalny wpływ na „zadowolenie z życia“, co wzrost dochodów ^[3]. Z większego zadowolenia z życia wraz ze wzrostem partycypacji korzystają w równym stopniu wszyscy obywatele bez względu na wysokość dochodów, wykształcenie i płeć ^[4]
Ceny gruntów są wyższe, ponieważ ludzie wolą mieszkać i pracować w gminach o wyższym wskaźniku demokracji bezpośredniej ^[5]
Wydatki publiczne na edukację na głowę mieszkańca są wyższe, jeśli możliwe jest przeprowadzanie referendów ^[5]
Wydatki i przychody jednostek terytorialnych, w których zastosowanie ma demokracja bezpośrednia są niższe ^[5]
Im więcej demokracji bezpośredniej tym niższe są koszty sektora publicznego ^[5]
W demokracji bezpośreniej ludzie chętniej płacą podatki, aniżeli w demokracji reprezentatywnej(mniejsza skala zjawiska uchylania się od płacenia podatków) ^[5]^[6]
Dochod na głowę w jednostkach terytorialnych o „silniejszej” demokracji bezpośredniej jest znacznie wyższy aniżeli w jednostkach terytorialnych o stosunkowo mniej rozwiniętych możliwościach współdecydowania (demokracji bezpośredniej). ^[5]

Narzędzia demokracji bezpośredniej

Referendum

Osobny artykuł: referendum.

Referenda -podział ze względu na moc prawną wyniku
- referendum konstytutywne (stanowiące) - decyzja jest wiążąca;
- referendum konsultatywne (opiniodawcze) - zasięganie opinii.
Referenda -podział ze względu na zobowiązanie władz do organizacji
- referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić;
- referendum fakultatywne - można przeprowadzić.
Referenda -podział ze względu na sposób sformułowania pytania
- referendum aprobatywne (afirmatywne) - przyjęcie;
- referendum derogacyjne - odrzucenie.
Referenda -podział ze względu na zasięg terytorialny
- referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju;
- referendum lokalne - na wybranym terytorium (w Polsce - województwo, powiat, gmina).

Plebiscyt

Osobny artykuł: Plebiscyt.

Inną formą demokracji bezpośredniej jest plebiscyt. Rozstrzyga on kwestie o charakterze kompleksowym, głosujący biorą pod uwagę całokształt warunków (np. przynależność terytorium do danego państwa, a tym samym ustroju).

Inicjatywa ludowa

Osobny artykuł: Inicjatywa ludowa.

Istnieje również możliwość zgłoszenia inicjatywy ustawodawczej lub weta obywatelskiego. Obywatele mogą w ten sposób inicjować tworzenie aktów prawnych lub ich odrzucenie. Określona liczba obywateli (w Polsce sto tysięcy mających prawo udziału w wyborach parlamentarnych) może przedłożyć konkretną propozycję lub tylko założenia.

Zobacz też

↑ Liechtenstein-Institut: Direkte Demokratie. [dostęp 23.07.2009]. (niem.).
↑ Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 82. ISBN 978-3-7253-0936-8.
↑ Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 86. ISBN 978-3-7253-0936-8.
↑ Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 88. ISBN 978-3-7253-0936-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 89. ISBN 978-3-7253-0936-8.
↑ Theo Schiller: Direkte Demokratie. Forschung und Perspektiven. Wiesbaden: Westdeutscher Verlag, 2002, s. 97. ISBN 3-531-13852-9.

Literatura

Baur, Arthur. Szwajcarski Fenomen (1992). "Wiedza Powszechna", Warszawa. ISBN 83-214-0884-2
Frey,Bruno S./Stutzer, Alois.Direct Democracy: Designing a Living Constitution (2003). Institute for Empirical Research in Economics, Working Paper No. 167.(dostępna w PDF) (13.11.2009)
Śpiewak, Paweł. Demokracja Partycypacyjna (3/1997), "Wiedza i Życie" (13.11.2009) .*
Kaufman B./ Büchi, R./ Braun, N. Guidebook to Direct Democracy: in Switzerland and beyond (2008). IRI Europe. Bern ISBN 978-3-940716-00-2 (dostępna w PDF online (13.11.2009))
Uziębło, Piotr. "Demokracja partycypacyjna. Wprowadzenie", Gdańsk 2009, Centrum Badań Społecznych. ISBN 978-83-929693-0-3 (dostępna online) (13.11.2009)

Linki zewnętrzne

[1] Liechtenstein-Institut: Direkte Demokratie. [dostęp 23.07.2009]. (niem.).

[2] Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 82. ISBN 978-3-7253-0936-8.

[3] Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 86. ISBN 978-3-7253-0936-8.

[4] Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 88. ISBN 978-3-7253-0936-8.

[FreyS89-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Bruno S. Frey: Glück. Die Sicht der Ökonomie. Zürich/Chur: Rüegger Verlag, 2010, s. 89. ISBN 978-3-7253-0936-8.

[Schiller2003-6] Theo Schiller: Direkte Demokratie. Forschung und Perspektiven. Wiesbaden: Westdeutscher Verlag, 2002, s. 97. ISBN 3-531-13852-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 28: / Linia 28: @@
 == Efekty stosowania demokracji bezpośredniej ==
 * Im większe zastosowanie mają elementy demokracji bezpośredniej tym większe jest tzw. „zadowolenie z życia” (niem. Lebenszufriedenheit; ang. life-satisfaction). Efekt ten ma bardzo wysoki poziom istotności statystycznej (ang. statistically significant) i ma porównywalny wpływ na „zadowolenie z życia“, co wzrost dochodów <ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Frey | imię = Bruno S.|nazwisko1 = Frey Marti | imię1 = Claudia | autor link = | tytuł = Glück. Die Sicht der Ökonomie| wydawca = Rüegger Verlag | miejsce = Zürich/Chur | rok = 2010| strony = 86| isbn = 978-3-7253-0936-8 }}</ref>. Z większego zadowolenia z życia wraz ze wzrostem partycypacji korzystają w równym stopniu wszyscy obywatele bez względu na wysokość dochodów, wykształcenie i płeć <ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Frey | imię = Bruno S.|nazwisko1 = Frey Marti | imię1 = Claudia | autor link = | tytuł = Glück. Die Sicht der Ökonomie| wydawca = Rüegger Verlag | miejsce = Zürich/Chur | rok = 2010| strony = 88| isbn = 978-3-7253-0936-8 }}</ref>
-* Wydatki i przychody jednostek terytorialnych, w których zastosowanie ma demokracja bezpośrednia są niższe <ref name="FreyS89">{{cytuj książkę |nazwisko = Frey | imię = Bruno S.|nazwisko1 = Frey Marti | imię1 = Claudia | autor link = | tytuł = Glück. Die Sicht der Ökonomie| wydawca = Rüegger Verlag | miejsce = Zürich/Chur | rok = 2010| strony = 89| isbn = 978-3-7253-0936-8 }}</ref>
 * Ceny gruntów są wyższe, ponieważ ludzie wolą mieszkać i pracować w gminach o wyższym wskaźniku demokracji bezpośredniej <ref name="FreyS89"/>
 * Wydatki publiczne na edukację na głowę mieszkańca są wyższe, jeśli możliwe jest przeprowadzanie referendów <ref name="FreyS89"/>
+* Wydatki i przychody jednostek terytorialnych, w których zastosowanie ma demokracja bezpośrednia są niższe <ref name="FreyS89">{{cytuj książkę |nazwisko = Frey | imię = Bruno S.|nazwisko1 = Frey Marti | imię1 = Claudia | autor link = | tytuł = Glück. Die Sicht der Ökonomie| wydawca = Rüegger Verlag | miejsce = Zürich/Chur | rok = 2010| strony = 89| isbn = 978-3-7253-0936-8 }}</ref>
 * Im więcej demokracji bezpośredniej tym niższe są koszty sektora publicznego <ref name="FreyS89"/>
-* W demokracji bezpośreniej ludzie chętniej płacą podatki, aniżeli w demokracji reprezentatywnej(mniejsza skala zjawiska uchylania się od płacenia podatków) <ref name="FreyS89"/>
+* W demokracji bezpośreniej ludzie chętniej płacą podatki, aniżeli w demokracji reprezentatywnej(mniejsza skala zjawiska uchylania się od płacenia podatków) <ref name="FreyS89"/><ref name="Schiller2003">{{cytuj książkę |nazwisko = Schiller | imię = Theo | autor link = | tytuł = Direkte Demokratie. Forschung und Perspektiven| wydawca = Westdeutscher Verlag | miejsce = Wiesbaden | rok = 2002| strony = 97| isbn =  3531138529 }}</ref>
 * Dochod na głowę w jednostkach terytorialnych o „silniejszej” demokracji bezpośredniej jest znacznie wyższy aniżeli w jednostkach terytorialnych o stosunkowo mniej rozwiniętych możliwościach współdecydowania (demokracji bezpośredniej). <ref name="FreyS89"/>