Przejdź do zawartości

Metapoznanie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Usunięto kategorię "Psychologia poznawcza" za pomocą HotCat, nadkategoria
źródła/przypisy, linki zewnętrzne, akt.
Linia 1: Linia 1:
'''Metapoznanie''' (ang. ''metacognition'') – pojęcie z zakresu [[Psychologia|psychologii]], [[Filozofia umysłu|filozofii umysłu]] i [[Kognitywistyka|kognitywistyki]], oznaczające [[Introspekcja (psychologia)|introspekcyjną]] wiedzę podmiotu poznającego na temat własnych struktur i [[Procesy poznawcze|procesów poznawczych]].<ref>[https://www.kul.pl/files/714/nowy_folder/PP_2.49.2006_art.1.pdf] [[Ewa Czerniawska|Czerniawska, E.]] (2006). Metapoznanie a inteligencja–przegląd poglądów teoretycznych i wyników badań. Przegląd Psychologiczny, 49(2), 119-139.</ref>
'''Metapoznanie''' (ang. ''metacognition'') – pojęcie z zakresu [[Psychologia|psychologii]], [[Filozofia umysłu|filozofii umysłu]] i [[Kognitywistyka|kognitywistyki]]. Ogólnie pojmowane jako [[świadomość]] własnych [[Procesy poznawcze|procesów poznawczych]], implikująca formę ich monitorowania i kontroli. <ref>{{Cytuj |autor = Elisabeth Norman, Gerit Pfuhl, Rannveig Grøm Sæle, Frode Svartdal, Torstein Låg |tytuł = Metacognition in Psychology |czasopismo = Review of General Psychology |data = 2019-10-25 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 1089-2680 |wolumin = 23 |numer = 4 |s = 403–424 |doi = 10.1177/1089268019883821 |url = https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1089268019883821}}</ref> Uznaje się ją za proces hierarchiczny <ref>{{Cytuj |data dostępu = 2022-01-22 |opublikowany = cognitivesciencesociety.org |url = https://cognitivesciencesociety.org/cogsci20/papers/0275/index.html}}</ref> - procesy metapoznawcze sprawdzają co dzieje się na niższych poziomach, bądź też kontrolują ich działanie. <ref>{{Cytuj |autor = Dunlosky, J., & Metcalfe, J. |tytuł = Metacognition |data = 2009}}</ref>


Przyjmuje się, że badania w dziedzinie metapoznania zostały zapoczątkowane pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku przez amerykańskiego psychologa [[John H. Flavell|Johna H. Flavella]], który w 1979 r. w czasopiśmie "[[American Psychologist]]" opublikował artykuł pt. ''Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry''.<ref>[https://psycnet.apa.org/record/1980-09388-001] Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911.</ref> W artykule tym badacz zwracał uwagę na deficyty małych dzieci w dziedzinie metapoznania, sugerując, że rozwój kompetencji w tej dziedzinie jest jednym z ważnych elementów rozwoju poznawczego najmłodszych.
Przyjmuje się, że badania w dziedzinie metapoznania zostały zapoczątkowane pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku przez amerykańskiego psychologa [[John H. Flavell|Johna H. Flavella]], który w 1979 r. w czasopiśmie "[[American Psychologist]]" opublikował artykuł pt. ''Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry''.<ref>[https://psycnet.apa.org/record/1980-09388-001] Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911.</ref> W artykule tym badacz zwracał uwagę na deficyty małych dzieci w dziedzinie metapoznania, sugerując, że rozwój kompetencji w tej dziedzinie jest jednym z ważnych elementów rozwoju poznawczego najmłodszych. Stworzył też pierwszą definicję metapoznania, które miało być wiedzą i regulacją procesów poznawczych.

Wyróżnił kilka czynników składających się na metapoznanie: <ref>{{Cytuj |autor = John Flavell |tytuł = Cognitive development |data = 1985}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = John Flavell |tytuł = Cognitive development: Past, present, and future |data = 1992}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = John Flavell |tytuł = Nature & Development of Metacognition |data = 1980}}</ref>

* wiedzę metapoznawczą - określanie posiadanego stanu wiedzy
* metadoświadczenie - doświadczenia przez które zachodzi proces zdobywania wiedzy; bądź też doświadczenia przez które zachodzi regulacja innych procesów
* metaregulację - sposób monitorowania i oceniania swojej wiedzy; wiedza kiedy i jak zastosować określone procedury, by osiągnąć jak najbardziej optymalny efekt
* metapamięć - wiedza, czym jest pamięć, jak działa i jak najlepiej zapamiętywać

=== Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki ===
Większość dziedzin współczesnej psychologii przeprowadza badania nad metapoznaniem. Najczęściej jednak zaintereswanie tym aspektem świadomości pojawia się w psychologii edukacji, klinicznej i rozwojowej. Charakterystyka badań, jak i sama definicja metapoznania, różni się między dziedzinami. <ref>{{Cytuj |autor = Elisabeth Norman, Gerit Pfuhl, Rannveig Grøm Sæle, Frode Svartdal, Torstein Låg |tytuł = Metacognition in Psychology |czasopismo = Review of General Psychology |data = 2019-10-25 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 1089-2680 |wolumin = 23 |numer = 4 |s = 403–424 |doi = 10.1177/1089268019883821 |url = https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1089268019883821}}</ref>

* Psychologia rozwojowa definiuje metapoznanie podążając za myślą Flavella i skupia się nad badaniem rozwoju metapoznania w czasie życia człowieka
* Psychologia poznawcza najczęściej definiuje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu" I skupia się na badaniu jego świadomości
* Neurobiologia poznawcza również uznaje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu", badając jego neuronalne korelaty
* Psychologia edukacji uważa metapoznanie za aktywny, twórczy proces w którym uczący się stawiają cele do swojej nauki i próbują monitorować, regulować i kontrolować swoje poznanie"<ref>{{Cytuj |autor = Ernesto Panadero |tytuł = A Review of Self-regulated Learning: Six Models and Four Directions for Research |czasopismo = Frontiers in Psychology |data = 2017-04-28 |data dostępu = 2022-01-22 |issn = 1664-1078 |wolumin = 8 |s = 422 |doi = 10.3389/fpsyg.2017.00422 |pmid = 28503157 |pmc = PMC5408091 |url = http://journal.frontiersin.org/article/10.3389/fpsyg.2017.00422/full}}</ref>
* Psychologia społeczna i osobowości zastanawia się nad rozumieniem metapoznania u innych jak i wpływie metapoznania na sumienność
* Psychologia kliniczna definiuje metapoznanie jako umiejętności przeprowadzające przetwarzanie informacji i ocenę myśli i działań swoich i innych
* Psychologia zwierząt i komparatywna bada ewolucję metapoznania oraz jego obecność u gatunków inny niż ludzki

=== Metapoznanie w Polsce ===
Metapoznanie jest jeszce terminem mało eksplorowanym w polskiej kulturze powszechnej. Badaniem i publikacjami na temat metapoznania zajmuje się prof. [http://psych.uw.edu.pl/o-nas/pracownicy/prof-dr-hab-ewa-czerniawska/ Ewa Czerniawska]. W Laboratorium [https://c-lab.pl/ C-lab] działającym przy [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]] prowadzone są badania nad wzajemnymi oddziaływaniami między metaregulacją a metamonitoringiem. [https://c-lab.pl/projects/2021/08/17/dual-function-of-metacognition.html]


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 18:35, 22 sty 2022

Metapoznanie (ang. metacognition) – pojęcie z zakresu psychologii, filozofii umysłu i kognitywistyki. Ogólnie pojmowane jako świadomość własnych procesów poznawczych, implikująca formę ich monitorowania i kontroli. [1] Uznaje się ją za proces hierarchiczny [2] - procesy metapoznawcze sprawdzają co dzieje się na niższych poziomach, bądź też kontrolują ich działanie. [3]

Przyjmuje się, że badania w dziedzinie metapoznania zostały zapoczątkowane pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku przez amerykańskiego psychologa Johna H. Flavella, który w 1979 r. w czasopiśmie "American Psychologist" opublikował artykuł pt. Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry.[4] W artykule tym badacz zwracał uwagę na deficyty małych dzieci w dziedzinie metapoznania, sugerując, że rozwój kompetencji w tej dziedzinie jest jednym z ważnych elementów rozwoju poznawczego najmłodszych. Stworzył też pierwszą definicję metapoznania, które miało być wiedzą i regulacją procesów poznawczych.

Wyróżnił kilka czynników składających się na metapoznanie: [5][6][7]

  • wiedzę metapoznawczą - określanie posiadanego stanu wiedzy
  • metadoświadczenie - doświadczenia przez które zachodzi proces zdobywania wiedzy; bądź też doświadczenia przez które zachodzi regulacja innych procesów
  • metaregulację - sposób monitorowania i oceniania swojej wiedzy; wiedza kiedy i jak zastosować określone procedury, by osiągnąć jak najbardziej optymalny efekt
  • metapamięć - wiedza, czym jest pamięć, jak działa i jak najlepiej zapamiętywać

Metapoznanie w różnych dziedzinach nauki

Większość dziedzin współczesnej psychologii przeprowadza badania nad metapoznaniem. Najczęściej jednak zaintereswanie tym aspektem świadomości pojawia się w psychologii edukacji, klinicznej i rozwojowej. Charakterystyka badań, jak i sama definicja metapoznania, różni się między dziedzinami. [8]

  • Psychologia rozwojowa definiuje metapoznanie podążając za myślą Flavella i skupia się nad badaniem rozwoju metapoznania w czasie życia człowieka
  • Psychologia poznawcza najczęściej definiuje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu" I skupia się na badaniu jego świadomości
  • Neurobiologia poznawcza również uznaje metapoznanie jako "poznanie o poznaniu", badając jego neuronalne korelaty
  • Psychologia edukacji uważa metapoznanie za aktywny, twórczy proces w którym uczący się stawiają cele do swojej nauki i próbują monitorować, regulować i kontrolować swoje poznanie"[9]
  • Psychologia społeczna i osobowości zastanawia się nad rozumieniem metapoznania u innych jak i wpływie metapoznania na sumienność
  • Psychologia kliniczna definiuje metapoznanie jako umiejętności przeprowadzające przetwarzanie informacji i ocenę myśli i działań swoich i innych
  • Psychologia zwierząt i komparatywna bada ewolucję metapoznania oraz jego obecność u gatunków inny niż ludzki

Metapoznanie w Polsce

Metapoznanie jest jeszce terminem mało eksplorowanym w polskiej kulturze powszechnej. Badaniem i publikacjami na temat metapoznania zajmuje się prof. Ewa Czerniawska. W Laboratorium C-lab działającym przy Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzone są badania nad wzajemnymi oddziaływaniami między metaregulacją a metamonitoringiem. [2]

Przypisy

  1. ↑ Elisabeth Norman i inni, Metacognition in Psychology, „Review of General Psychology”, 23 (4), 2019, s. 403–424, DOI: 10.1177/1089268019883821, ISSN 1089-2680 [dostęp 2022-01-22].
  2. ↑ {{{tytuł}}} [online], cognitivesciencesociety.org [dostęp 2022-01-22].
  3. ↑ Dunlosky i inni, Metacognition, 2009.
  4. ↑ [1] Flavell, J. H. (1979). Metacognition and cognitive monitoring: A new area of cognitive–developmental inquiry. American Psychologist, 34(10), 906–911.
  5. ↑ John Flavell, Cognitive development, 1985.
  6. ↑ John Flavell, Cognitive development: Past, present, and future, 1992.
  7. ↑ John Flavell, Nature & Development of Metacognition, 1980.
  8. ↑ Elisabeth Norman i inni, Metacognition in Psychology, „Review of General Psychology”, 23 (4), 2019, s. 403–424, DOI: 10.1177/1089268019883821, ISSN 1089-2680 [dostęp 2022-01-22].
  9. ↑ Ernesto Panadero, A Review of Self-regulated Learning: Six Models and Four Directions for Research, „Frontiers in Psychology”, 8, 2017, s. 422, DOI: 10.3389/fpsyg.2017.00422, ISSN 1664-1078, PMID: 28503157, PMCID: PMC5408091 [dostęp 2022-01-22].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Metapoznanie&oldid=66058519”