Handel narządami ludzkimi: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Przekierowanie do Handel ludźmi#Handel narządami ludzkimi Znacznik: Nowe przekierowanie |
artykuł na podstawie tłumaczenia z en wiki Znaczniki: Usunięto przekierowanie VisualEditor |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Handel narządami ludzkimi''', także '''czerwony rynek'''<ref>{{Cytuj |autor = Scott Carney |tytuł = Czerwony rynek: na tropie handlarzy organów, złodziei kości, producentów krwi i porywaczy dzieci |data = 2014 |data dostępu = 2023-05-26 |isbn = 978-83-7536-543-6 |wydawca = Wydawnictwo Czarne |język = pl}}</ref> – [[handel]] ludzkimi [[Narząd|organami]], [[Tkanka|tkankami]] lub innymi wytworami ciała, zazwyczaj w celu [[Przeszczepianie narządów|transplantacji]]<ref>{{Cytuj |autor = Scott Carney |tytuł = The Rise of the Red Market |data = 2011-05-30 |data dostępu = 2023-05-26 |opublikowany = Foreign Policy |url = https://foreignpolicy.com/2011/05/30/the-rise-of-the-red-market/ |język = en-US}}</ref>. |
|||
| ⚫ | |||
== Legalny handel narządami == |
|||
=== Iran === |
|||
[[Iran]] jest jedynym krajem, który zezwala na kupno i sprzedaż narządów za pieniądze. Ze względu na brak infrastruktury do utrzymania skutecznego systemu przeszczepów narządów we wczesnych latach 80-tych, Iran zalegalizował pobieranie nerek od żywych niespokrewnionych dawców ({{Ang.|living non-related donation}},LNRD) w 1988 roku<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Rupert W. L. Major |tytuł = Paying kidney donors: time to follow Iran? |czasopismo = McGill journal of medicine: MJM: an international forum for the advancement of medical sciences by students |data = 2008-01 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 1201-026X |wolumin = 11 |numer = 1 |s = 67–69 |pmid = 18523518 |pmc = 2322914}}</ref>. Charity Association for the Support of Kidney Patients (CASKP) i {{Link-interwiki|Charity Foundation for Special Diseases|Q=Q17991499}} (CFSD) sprawują kontrolę nad handlem organami we współpracy z rządem. Te [[Organizacja non-profit|organizacje non-profit]] dobierają dawców do biorców, przeprowadzając testy w celu zapewnienia zgodności. Dawcy otrzymują od rządu rekompensatę w postaci ulgi podatkowej, bezpłatnego ubezpieczenia zdrowotnego i często bezpośrednią zapłatę od biorcy, przy czym przeciętny dawca otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1 200 dolarów<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Niektórym dawcom oferuje się również możliwość zatrudnienia. Organizacje charytatywne wspierają biorców, których nie stać na zakup narządu<ref>{{Cytuj |autor = Alex Tabarrok |tytuł = Tackling the Organ Shortage |czasopismo = Wall Street Journal |data = 2010-01-08 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 0099-9660 |url = https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703481004574646233272990474 |język = en-US}}</ref>. |
|||
Iran nakłada ograniczenia na komercyjny handel narządami, próbując ograniczyć turystykę transplantacyjną. Rynek jest zamknięty w obrębie kraju, co oznacza, że obcokrajowcy nie mogą kupować narządów obywateli Iranu. Co więcej, organy mogą być przeszczepiane tylko między osobami tej samej narodowości, a więc na przykład Irańczyk nie może kupić nerki od uchodźcy z innego kraju<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Griffin A |tytuł = Kidneys on demand |czasopismo = BMJ (Clinical research ed.) |data = 2007-03-10 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 1756-1833 |wolumin = 334 |numer = 7592 |doi = 10.1136/bmj.39141.493148.94 |pmid = 17347232 |język = en}}</ref>. |
|||
Niektórzy krytycy twierdzą, że irański system jest w pewnym sensie oparty na przymusie, ponieważ ponad 70% dawców to osoby ubogie<ref>{{Cytuj |autor = Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran |tytuł = Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran |data = 2008-03-08 |data dostępu = 2023-05-26 |opublikowany = www.cato.org |url = https://www.cato.org/policy-analysis/organ-sales-moral-travails-lessons-living-kidney-vendor-program-iran}}</ref>. |
|||
=== Rządowe świadczenia dla dawców === |
|||
[[Australia]] i [[Singapur]] zalegalizowały rekompensaty pieniężne dla żywych dawców narządów. Zwolennicy takich inicjatyw twierdzą, że rozwiązania te nie polegają na płaceniu ludziom za ich narządy, a jedynie na rekompensowaniu dawcom kosztów związanych z pobraniem narządów<ref>{{Cytuj |autor = F.L. Delmonico, D. Martin, B. Domínguez-Gil, E. Muller, V. Jha, A. Levin, G.M. Danovitch, A.M. Capron |tytuł = Living and Deceased Organ Donation Should Be Financially Neutral Acts |czasopismo = American Journal of Transplantation |data = 2015-05 |data dostępu = 2023-05-26 |wolumin = 15 |numer = 5 |s = 1187–1191 |doi = 10.1111/ajt.13232 |url = https://www.amjtransplant.org/article/S1600-6135(22)00208-8/fulltext |język = en}}</ref>. Australijscy dawcy otrzymują 9 tygodni płatnego urlopu w wysokości odpowiadającej krajowej [[Płaca minimalna|płacy minimalnej]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Supporting Living Organ Donors Program |data = 2021-07-29 |data dostępu = 2023-05-26 |opublikowany = Australian Government Department of Health |url = https://www.health.gov.au/our-work/supporting-living-organ-donors-program}}</ref>. |
|||
== Nielegalny handel narządami == |
|||
Według [[Światowa Organizacja Zdrowia|Światowej Organizacji Zdrowia]] (WHO) nielegalny handel organami ma miejsce, gdy narządy są usuwane z ciała w celu przeprowadzenia transakcji handlowych<ref>{{Cytuj |autor = Tazeen H. Jafar |tytuł = Organ Trafficking: Global Solutions for a Global Problem |czasopismo = American Journal of Kidney Diseases |data = 2009-12 |data dostępu = 2023-05-26 |wolumin = 54 |numer = 6 |s = 1145–1157 |doi = 10.1053/j.ajkd.2009.08.014 |url = https://www.ajkd.org/article/S0272-6386%2809%2901177-9/fulltext |język = en}}</ref>. Pomimo przepisów zakazujących sprzedaży narządów, nadal utrzymuje się taki proceder, a badania szacują, że od 5% do 42% przeszczepianych narządów pochodzi z nielegalnego handlu<ref>{{Cytuj |autor = Yosuke Shimazono |tytuł = The state of the international organ trade: a provisional picture based on integration of available information |czasopismo = Bulletin of the World Health Organization |data = 2007-12-01 |data dostępu = 2023-05-26 |wolumin = 85 |numer = 12 |s = 955–962 |doi = 10.2471/BLT.06.039370 |pmid = 18278256 |pmc = PMC2636295}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Francis L Delmonico |tytuł = The implications of Istanbul Declaration on organ trafficking and transplant tourism |czasopismo = Current Opinion in Organ Transplantation |data = 2009-04 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 1087-2418 |wolumin = 14 |numer = 2 |s = 116–119 |doi = 10.1097/MOT.0b013e32832917c9 |url = https://journals.lww.com/00075200-200904000-00003 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Silke Meyer |tytuł = Trafficking in Human Organs in Europe: A Myth or an Actual Threat? |czasopismo = European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice |data = 2006 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 0928-9569 |wolumin = 14 |numer = 2 |s = 208–229 |doi = 10.1163/157181706777978739 |url = https://brill.com/view/journals/eccl/14/2/article-p208_4.xml}}</ref>. |
|||
Środowiska przestępcze coraz częściej angażują się w [[Porwanie (przestępstwo)|porwania]], zwłaszcza dzieci i nastolatków, które są następnie przewożone do miejsc wyposażonych w sprzęt medyczny. Tam są mordowane, a ich organy przeznaczane do sprzedaży<ref>{{Cytuj |tytuł = La policía detiene a Manuel Plancarte, sobrino de un líder 'templario' |data = 2014-03-17 |data dostępu = 2023-05-26 |opublikowany = Expansión |url = https://expansion.mx/nacional/2014/03/17/la-policia-detiene-a-manuel-plancarte-sobrino-de-un-lider-templario |język = es}}</ref>. [[Bieda|Ubóstwo]] i luki prawne również przyczyniają się do nielegalnego handlu narządami<ref>{{Cytuj |autor = Mohammed I. Khalili |tytuł = Organ trading in Jordan: Bad news, good news |czasopismo = Politics and the Life Sciences |data = 2007-03 |data dostępu = 2023-05-26 |issn = 0730-9384 |wolumin = 26 |numer = 1 |s = 12–14 |doi = 10.2990/26_1_12 |url = https://www.cambridge.org/core/product/identifier/S073093840000808X/type/journal_article |język = en}}</ref>. |
|||
== Zobacz też == |
|||
| ⚫ | |||
* [[Dawca narządów]] |
|||
* [[Czarny rynek]] |
|||
== Przypisy == |
|||
{{Przypisy}} |
|||
[[Kategoria:Tymczasowe przekierowania]] |
[[Kategoria:Tymczasowe przekierowania]] |
||
Wersja z 13:06, 26 maj 2023
Handel narządami ludzkimi, także czerwony rynek[1] – handel ludzkimi organami, tkankami lub innymi wytworami ciała, zazwyczaj w celu transplantacji[2].
Legalny handel narządami
Iran
Iran jest jedynym krajem, który zezwala na kupno i sprzedaż narządów za pieniądze. Ze względu na brak infrastruktury do utrzymania skutecznego systemu przeszczepów narządów we wczesnych latach 80-tych, Iran zalegalizował pobieranie nerek od żywych niespokrewnionych dawców (ang. living non-related donation,LNRD) w 1988 roku[3]. Charity Association for the Support of Kidney Patients (CASKP) i Charity Foundation for Special Diseases (CFSD) sprawują kontrolę nad handlem organami we współpracy z rządem. Te organizacje non-profit dobierają dawców do biorców, przeprowadzając testy w celu zapewnienia zgodności. Dawcy otrzymują od rządu rekompensatę w postaci ulgi podatkowej, bezpłatnego ubezpieczenia zdrowotnego i często bezpośrednią zapłatę od biorcy, przy czym przeciętny dawca otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1 200 dolarów[3][4]. Niektórym dawcom oferuje się również możliwość zatrudnienia. Organizacje charytatywne wspierają biorców, których nie stać na zakup narządu[5].
Iran nakłada ograniczenia na komercyjny handel narządami, próbując ograniczyć turystykę transplantacyjną. Rynek jest zamknięty w obrębie kraju, co oznacza, że obcokrajowcy nie mogą kupować narządów obywateli Iranu. Co więcej, organy mogą być przeszczepiane tylko między osobami tej samej narodowości, a więc na przykład Irańczyk nie może kupić nerki od uchodźcy z innego kraju[4].
Niektórzy krytycy twierdzą, że irański system jest w pewnym sensie oparty na przymusie, ponieważ ponad 70% dawców to osoby ubogie[6].
Rządowe świadczenia dla dawców
Australia i Singapur zalegalizowały rekompensaty pieniężne dla żywych dawców narządów. Zwolennicy takich inicjatyw twierdzą, że rozwiązania te nie polegają na płaceniu ludziom za ich narządy, a jedynie na rekompensowaniu dawcom kosztów związanych z pobraniem narządów[7]. Australijscy dawcy otrzymują 9 tygodni płatnego urlopu w wysokości odpowiadającej krajowej płacy minimalnej[8].
Nielegalny handel narządami
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nielegalny handel organami ma miejsce, gdy narządy są usuwane z ciała w celu przeprowadzenia transakcji handlowych[9]. Pomimo przepisów zakazujących sprzedaży narządów, nadal utrzymuje się taki proceder, a badania szacują, że od 5% do 42% przeszczepianych narządów pochodzi z nielegalnego handlu[10][11][12].
Środowiska przestępcze coraz częściej angażują się w porwania, zwłaszcza dzieci i nastolatków, które są następnie przewożone do miejsc wyposażonych w sprzęt medyczny. Tam są mordowane, a ich organy przeznaczane do sprzedaży[13]. Ubóstwo i luki prawne również przyczyniają się do nielegalnego handlu narządami[14].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Scott Carney, Czerwony rynek: na tropie handlarzy organów, złodziei kości, producentów krwi i porywaczy dzieci, Wydawnictwo Czarne, 2014, ISBN 978-83-7536-543-6 [dostęp 2023-05-26] (pol.).
- ↑ Scott Carney, The Rise of the Red Market [online], Foreign Policy, 30 maja 2011 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ a b Rupert W.L. Major, Paying kidney donors: time to follow Iran?, „McGill journal of medicine: MJM: an international forum for the advancement of medical sciences by students”, 11 (1), 2008, s. 67–69, ISSN 1201-026X, PMID: 18523518, PMCID: PMC2322914 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ a b A. Griffin, Kidneys on demand, „BMJ (Clinical research ed.)”, 334 (7592), 2007, DOI: 10.1136/bmj.39141.493148.94, ISSN 1756-1833, PMID: 17347232 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Alex Tabarrok, Tackling the Organ Shortage, „Wall Street Journal”, 8 stycznia 2010, ISSN 0099-9660 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran, Organ Sales and Moral Travails: Lessons from the Living Kidney Vendor Program in Iran [online], www.cato.org, 8 marca 2008 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ F.L. Delmonico i inni, Living and Deceased Organ Donation Should Be Financially Neutral Acts, „American Journal of Transplantation”, 15 (5), 2015, s. 1187–1191, DOI: 10.1111/ajt.13232 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Supporting Living Organ Donors Program [online], Australian Government Department of Health, 29 lipca 2021 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ Tazeen H. Jafar, Organ Trafficking: Global Solutions for a Global Problem, „American Journal of Kidney Diseases”, 54 (6), 2009, s. 1145–1157, DOI: 10.1053/j.ajkd.2009.08.014 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Yosuke Shimazono, The state of the international organ trade: a provisional picture based on integration of available information, „Bulletin of the World Health Organization”, 85 (12), 2007, s. 955–962, DOI: 10.2471/BLT.06.039370, PMID: 18278256, PMCID: PMC2636295 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ Francis L Delmonico, The implications of Istanbul Declaration on organ trafficking and transplant tourism, „Current Opinion in Organ Transplantation”, 14 (2), 2009, s. 116–119, DOI: 10.1097/MOT.0b013e32832917c9, ISSN 1087-2418 [dostęp 2023-05-26] (ang.).
- ↑ Silke Meyer, Trafficking in Human Organs in Europe: A Myth or an Actual Threat?, „European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice”, 14 (2), 2006, s. 208–229, DOI: 10.1163/157181706777978739, ISSN 0928-9569 [dostęp 2023-05-26].
- ↑ La policía detiene a Manuel Plancarte, sobrino de un líder 'templario' [online], Expansión, 17 marca 2014 [dostęp 2023-05-26] (hiszp.).
- ↑ Mohammed I. Khalili, Organ trading in Jordan: Bad news, good news, „Politics and the Life Sciences”, 26 (1), 2007, s. 12–14, DOI: 10.2990/26_1_12, ISSN 0730-9384 [dostęp 2023-05-26] (ang.).