Bramy maramurskie
Bramy maramurskie (rum. poarta maramureșeană) – charakterystycznie zdobione drewniane bramy w regionie Marmarosz[1] w Rumunii.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Bramy, obok drewnianych cerkwi, są znakiem rozpoznawczym regionu Marmarosz. To okazałe konstrukcje w ciągu ogrodzenia lub wolnostojące, oparte na trzech drewnianych słupach, zazwyczaj nakryte czterospadowym dachem pokrytym gontem. Współcześnie można również spotkać większe konstrukcje o sześciu słupach. Powierzchnie słupów, belek je łączących są podrzeźbiane, przeważnie ornamentami geometrycznymi, istnieją również przykłady dekoracji z motywami roślinnymi, zoomorficznymi, a nawet antropomorficznymi. Skrzydła bram, drzwi furtek oraz płyciny nad furtkami w górnych partiach są ażurowe. W kontekście historycznym bramy w rejonie Maramuresz były znakiem przynależności do grona lokalnej szlachty, ponieważ tylko ludzie o takim pochodzeniu mogli je wznosić. Na bramach odnaleźć można również inskrypcje z datami ich wzniesienia[2]. Budowa obwarowana była wieloma zwyczajami – jednym z nich był obowiązek ścinania drzewa przeznaczonego do budowy tylko przy pełni księżyca – zabezpieczać to miało przed przenikaniem nieczystych sił do gospodarstwa, którego strzegła konkretna brama[3].
Bramy tego typu można zobaczyć w dolinie rzeki Izy, Mary, Cosău oraz gdzieniegdzie w rejonie Lăpuș.
Motywy dekoracyjne[edytuj | edytuj kod]
Prawie cała powierzchnia drewnianej konstrukcji może stanowić pole pod dekorację snycerską. Motywy i symbole odnoszą się do mitycznych porządków przedchrześcijańskich i chrześcijańskich oznaczających opozycje: znane – nieznane, wewnętrzny – zewnętrzny, bezpieczny – niebezpieczny. Równocześnie pełniły funkcje apotropaiczne[4]. Najczęściej stosowane symbole geometryczne to:
- solarne w tym rozeta (motyw popularny w całym łuku Karpat i na Bałkanach), lunarne – księżyc, koło, gwiazda, ósemki, romb, sznur, różnego rodzaju krzyże;
- roślinne: winna latorośl, żołądź;
- zoomorficzne: zęby wilka, pszczoła (symbol bezpieczeństw i dobrobytu), ryba (symbol czystości), kruk, orzeł[5].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Współczesna drewniana brama (region Maramuresz)
-
Górna część bramy
-
Drewniana brama w miejscowości Sӑcel w Rumunii
-
Brama w Maramurskim Muzeum Wsi
-
Brama w Muzeum w Baia Mare
-
Zabytkowe bramy maramurskie w Skansenie Wsi Maramurskiej w Syhocie Maramurskim
-
Zabytkowa brama maramurska
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wacław Korabiewicz , Śladami amuletu, Wydawnictwo Arkady, 1974, s.135 .
- ↑ Mihai Dăncuş , Muzeul Satului Maramuresan, Cluj Napoca 2011, s. 78, ISBN 978-606-604-258-1 .
- ↑ Dorin Ştef , Maramures – a cultural brand name [online] .
- ↑ Piotr Kowalski , Leksykon Znaki Świata. Omen, przesąd, znaczenie., Warszawa, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12561-6 .
- ↑ Stanisław Figiel , Piotr Krzywda , Bukowina i Maramuresz. Przewodnik po północnej Rumunii, Pruszków 2010 .