Daqiang wenxue
Daqiang wenxue (大墙文学, dosł. ‘literatura [zza] wysokich murów’; ang. prison wall literature) – chiński gatunek literacki powstały na przełomie lat 70. i 80. XX wieku zajmujący się tematyką życia w obozach naprawy poprzez pracę laogai lub laojiao, stanowiących istotną część chińskiego wymiaru sprawiedliwości.
Okoliczności powstania[edytuj | edytuj kod]
Mao Zedong, stojąc na czele Komunistycznej Partii Chin, przejął władzę nad krajem w 1949 roku. Jednym z najważniejszych celów komunistów w tamtym czasie była całkowita eliminacja przeciwników socjalizmu, do których należeli przede wszystkim kapitaliści, bogaci chłopi, prawicowcy itp. Stworzono rozbudowany system penitencjarny, dzielący się na trzy kategorie: naprawę poprzez pracę laogai, reedukację poprzez pracę laojiao oraz forced job placement jiuye. Harry Wu, chiński dysydent, założyciel Laogai Research Foundation, działacz na rzecz praw człowieka i autor wielu publikacji oszacował, że w XX wieku do obozów zostało wysłanych co najmniej 50 milionów ludzi. Większość z nich trafiła tam za panowania Mao Zedonga. [1]
Po objęciu władzy pod koniec lat 70. przez Deng Xiaopinga liczba osadzonych nie tylko znacznie zmalała, ale rozpoczęto również „rehabilitację” tych niesłusznie osądzonych. Właśnie w tym czasie powoli zaczęły się pojawiać utwory podejmujące tematykę życia w obozie, co dotychczas było niemożliwe. Za prekursorów gatunku daqiang wenxue uważa się Cong Weixi (从维熙), Zhang Xianlianga (张贤亮) oraz Liu Binyana (刘宾雁).[2]
Podział literatury obozowej[edytuj | edytuj kod]
Badacze laogai Philip F. Williams i Yenna Wu dokonali podziału daqiang wenxue na cztery główne grupy. Pierwsze dwie można zaliczyć do literatury faktu, skupiają się one na autentycznych wydarzeniach historycznych. Należą do nich:
- autobiografie, wspomnienia, dzienniki byłych więźniów – w większości podejmują tematykę życia w laogai podczas panowania Mao, są uznawane za najbardziej autentyczny opis obozowej rzeczywistości. Do tej grupy można zaliczyć takie pozycje jak Zupa z trawy. Dziennik z chińskiego gułagu autorstwa Zhang Xianlianga czy Zimny wiatr. Pamiętnik z lat spędzonych w chińskim gułagu Harry’ego Wu.
- reportaże, wywiady, artykuły – napisane przez postronnych dziennikarzy, badaczy lub byłych więźniów, którzy chcą przedstawić konkretne fakty na temat funkcjonowania laogai, a nie swoje osobiste doświadczenia. Do jednej z najbardziej znanych pozycji w tej kategorii należy reportaż Harry’ego Wu Laogai, the Chinese Gulag.
Kolejne dwie grupy to utwory z gatunku fikcji literackiej, najczęściej powieści, których fabuła osadzona jest w rzeczywistości obozowej, ale przedstawione sytuacje niekoniecznie miały miejsce naprawdę. Dzielą się na te:
- napisane przez byłych więźniów – w tej kategorii najbardziej znanymi autorami są Cong Weixi oraz Zhang Xianliang
- napisane przez pisarzy, którzy nigdy nie byli w laogai [1]
Wybrane utwory[edytuj | edytuj kod]
- Zhang Xianliang Zupa z trawy. Dziennik z chińskiego gułagu, 1999, tłumaczenie Magdalena Słysz (chiń. 烦恼就是智慧 Fannao jiushi zhihui, 1992)
- Zhang Xianliang Połowa mężczyzny jest kobietą, 1985 (chiń. 男人的一半是 Nanren de yiban shi nüren, tłum. ang. Martha Avery, 1988)
- Harry Wu Zimny wiatr. Pamiętnik z lat spędzonych w chińskim gułagu, 2018 (przy współpracy z Carolyn Wakeman), tłumaczenie Joanna Krenz (ang. Bitter winds: a memoir of my years in China's Gulag, 1992)
- Cong Weixi 大墙下的红玉兰 Daqiang xia de hong yulan, 1979
- Cong Weixi 走向混沌 Zouxiang hundun, 1988
- Harry Wu Laogai, the Chinese Gulag, 1992
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Harry Hongda Wu, Laogai, the Chinese Gulag, Boulder, San Fransisco, Oxford: Westview Press, 1992.
- ↑ Philip F. Williams & Yenna Wu, The Great Wall of Confinement: The Chinese Prison Camp through Contemporary Fiction and Reportage, Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2004.