Diariong Tagalog

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Diariong Tagalog
Ilustracja
Strona jednego z numerów „Diariong Tagalog”
Częstotliwość

dziennik

Język

hiszpański, tagalski

Pierwszy numer

1 czerwca/sierpień 1882

Ostatni numer

31 października 1882

Diariong Tagalog – filipiński dziennik[1]. Współtworzony i współfinansowany przez grupę młodych filipińskich nacjonalistów. Publikował teksty krytykujące hiszpańską administrację kolonialną oraz Kościół katolicki. Został zamknięty w październiku 1882, po kilku miesiącach funkcjonowania. Był dziennikiem dwujęzycznym, ukazywał się po hiszpańsku i tagalsku. Zapisał się w filipińskiej historii, zapoczątkował szerszy ruch na rzecz reform politycznych na Filipinach. Uznaje się go za pierwszą tagalską gazetę.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W źródłach można napotkać sprzeczne informacje dotyczące miejsca jego publikacji. Część wskazuje, że ukazywał się w Manili[2][3][4], inne, że w Malolos, mieście położonym na północ od filipińskiej stolicy[5][6]. Założony został przez Marcela H. del Pilara, Basilia Teodoro Morána oraz Pascuala H. Poblete[7][8][9]. Środki na jego funkcjonowanie zasadniczo zapewniał majętny hiszpański polityk liberalny Francisco Calvo y Múñoz[10]. Współtworzący pismo Filipińczycy również mieli weń pewien wkład finansowy. Del Pilar posiadał swoją własną prasę drukarską[11], a Morán własny magazyn cukru. Część dochodu uzyskiwanego z niego przeznaczał na pokrycie kosztów publikacji „Diariong Tagalog”[12].

W przestrzeni publicznej dziennik funkcjonował zaledwie kilka miesięcy[13][14][15]. Wśród badaczy nie ma przy tym zgody co do tego, kiedy dokładnie ów tytuł zszedł z prasy drukarskiej po raz pierwszy. Część źródeł opowiada się za datą 1 czerwca 1882[16]. Inne z kolei za bardziej prawdopodobną uznają datę późniejszą. Na przykład Wenceslao Retana wskazuje jedynie oględnie na sierpień 1882[17].

Wątpliwości nie budzi natomiast data zakończenia działalności pisma, 31 października tego samego roku[18]. Po tym gdy zostało ono zamknięte przez władze kolonialne, del Pilar skupił się na praktyce prawniczej. Nie porzucił wszakże zainteresowania kwestiami społeczno-politycznymi. Wzmacniał rodzącą się filipińską tożsamość narodową wśród studentów manilskich uczelni, jak i wśród mieszkańców prowincji Bulacan. Czynił to z dużym zapałem i kreatywnością, przemawiając wszędzie tam, gdzie mógł znaleźć większą grupę słuchaczy, od kościołów po przyjęcia z okazji chrztu dziecka[19].

Treść[edytuj | edytuj kod]

„Diariong Tagalog” był pismem o jednoznacznie antyhiszpańskim wydźwięku i w czasie swojej krótkotrwałej działalności cieszył się znacznym prestiżem. Ukazujące się na jego łamach artykuły starały się ukazywać brutalność rządów hiszpańskich na archipelagu[20]. Ostro krytykowały poczynania organów państwowych oraz ściśle powiązanego z nimi katolickiego duchowieństwa przybyłego z metropolii. Wzywały jednocześnie do reform w strukturach administracji kolonialnej[11]. W swym przekazie wykorzystywały często elementy parodii i satyry[21].

Skupiła się wokół niego grupa młodych nacjonalistów filipińskich. Jest pamiętany jako miejsce publikacji Amor Patrio, pierwszego artykułu José Rizala napisanego już podczas pobytu w Hiszpanii[22]. Tekst ukazał się w numerze z 20 sierpnia 1882, pod pseudonimem Laong Laan[23][24][25]. Wzbudził on wyraźne poruszenie, właśnie dzięki swemu głęboko patriotycznemu wydźwiękowi[26][27]. Rizal przesłał do „Diariong Tagalog” jeszcze dwa inne utwory. Tylko jeden z nich jednak zdążył się ukazać[28][29]. Publikacji drugiego zapobiegł kres ukazywania się samego dziennika[30][31][12].

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Mimo swej efemeryczności zapisał się w historii Filipin. Był czasopismem dwujęzycznym. Wszystkie zamieszczane w nim teksty publikowano nie tylko po hiszpańsku, ale również w języku tagalskim, głównym rodzimym języku archipelagu[32][33]. Jest tym samym uznawany za pierwszą tagalską gazetę[34]. Za jego tagalską treść odpowiadał del Pilar, już wcześniej znany ze swoich pisanych prostym językiem, antyklerykalnych pamfletów, publikowanych właśnie po tagalsku[35]. Pismo dało zresztą początek nie tylko tagalskiej prasie. Zapoczątkowało również szerszy ruch wzywający do daleko posuniętych reform politycznych na Filipinach[36][37].

Jego zlikwidowanie nie powstrzymało rozwoju filipińskiego dziennikarstwa. Wśród jego następców wymienia się pisma takie jak „Patnubay”, „Ang Pliegong Tagalog” czy „Kalayaan”. Wszystkie one wyrażały rosnące niezadowolenie Filipińczyków, i tym samym przygotowywały grunt pod wybuch rewolucji z 1896[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gracie Lee: Early Printing in the Philippines. [w:] BiblioAsia [on-line]. biblioasia.nlb.gov.sg, 2021-07-07. [dostęp 2023-04-23]. (ang.).
  2. ↑ VIII: A Student’s Teachings, [w:] León María Guerrero, The First Filipino A Biography oF Jose Rizal [e-book], Manila: National Historical Comission, 1961, lokalizacja 1794.
  3. ↑ Gabriel F. Fabella: Rizal the Historian And Other Historical Essays. Manila: Philippine Historical Association, 1960, s. 75. (ang.).
  4. ↑ Teodoro A. Agoncillo: History and Culture, Language, and Literature Selected Essays of Teodoro A. Agoncillo. Manila: University of Santo Tomas Publishing House, 2003, s. 92. ISBN 978-971-506-220-6. (ang.).
  5. ↑ Vicente L. Rafael: The Promise of the Foreign Nationalism and the Technics of Translation in the Spanish Philippines. Durham, North Carolina: Duke University Press, 2005, s. 20. ISBN 978-0-8223-8741-1. (ang.).
  6. ↑ Doris Sommer: The Places of History Regionalism Revisited in Latin America. Durham, North Carolina: Duke University Press, 1999, s. 219. ISBN 978-0-8223-2344-0. (ang.).
  7. ↑ Gracie Lee: Today in Philippine history, May 17, 1857, Pascual Poblete was born in Naic, Cavite. [w:] The Kahimyang Project [on-line]. kahimyang.com, 2021-07-07. [dostęp 2023-04-28]. (ang.).
  8. ↑ Rocío Ortuño Casanova, Christy Conta, Jad Monsod: Biografía de Marcelo H. del Pilar (Bulacan, 1850-Barcelona, 1896). [w:] Biografías de autores de la Literatura filipina en español [on-line]. cervantesvirtual.com. [dostęp 2023-04-27]. (hiszp.).
  9. ↑ Anacoreta P. Purino: Rizal, The Greatest Filipino Hero. Rex Book Store, 2008, s. 35. ISBN 978-971-23-5128-0. (ang.).
  10. ↑ Retana 1895 ↓, s. 248–250.
  11. ↑ a b c Artemio R. Guillermo, May Kyi Win: Historical Dictionary of the Philippines Second Edition Historical Dictionaries of Asia, Oceania, and the Middle East, No. 54. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2005, s. 163. ISBN 0-8108-5490-2.
  12. ↑ a b VIII: A Student’s Teachings, [w:] León María Guerrero, The First Filipino A Biography oF Jose Rizal [e-book], Manila: National Historical Comission, 1961, lokalizacja 1825.
  13. ↑ Retana 1907 ↓, s. 60.
  14. ↑ Fernandez 1989 ↓, s. 320.
  15. ↑ M. Yamomo: Theatre and Music in Manila and the Asia Pacific, 1869-1946 Sounding Modernities. London: Springer International Publishing, 2018, s. 94. ISBN 978-3-319-69176-3. (ang.).
  16. ↑ Bienvenido Lumbera: Tagalog Poetry, 1570-1898 Tradition and Influences in Its Development. Manila: Ateneo de Manila University Press, 1986, s. 139. ISBN 978-971-11-3052-7. (ang.).
  17. ↑ Retana 1895 ↓, s. 248–249.
  18. ↑ Retana 1895 ↓, s. 248.
  19. ↑ Patricio N. Abinales, Donna J. Amoroso: State and Society in the Philippines. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield Publishers, 2017, s. 107. ISBN 978-1-5381-0395-1. (ang.).
  20. ↑ Cecilio D. Duka: Struggle for Freedom’ 2008 Ed. Rex Book Store, 2008, s. 122. ISBN 978-971-23-5045-0. (ang.).
  21. ↑ Damon L. Woods: The Philippines A Global Studies Handbook. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2006, s. 40. ISBN 978-1-85109-675-6. (ang.).
  22. ↑ Palma 1949 ↓, s. 39.
  23. ↑ Rizal 1962 ↓, s. 68.
  24. ↑ Bonoan 1996 ↓, s. 299.
  25. ↑ Samson Lucero: Today in the past. [w:] Philstar Global [on-line]. philstar.com, 2005-11-29. [dostęp 2023-04-26]. (ang.).
  26. ↑ Palma 1949 ↓, s. 42.
  27. ↑ Libert Amorganda Acibo, Estela Galicano-Adanza: His Life, Works, and Role in the Philippine Revolution. Rex Book Store, 1995, s. 127. ISBN 978-971-23-1837-5. (ang.).
  28. ↑ Rizal 1962 ↓, s. 80.
  29. ↑ Retana 1907 ↓, s. 460.
  30. ↑ Rizal 1962 ↓, s. 34.
  31. ↑ Retana 1907 ↓, s. 461.
  32. ↑ Retana 1895 ↓, s. 250.
  33. ↑ Cano 2011 ↓, s. 401.
  34. ↑ Anthony Crothers Milner, Patricia Herbert: South-East Asia Languages and Literatures. A Select Guide. Honolulu: University of Hawaii Press, 1989, s. 157. ISBN 978-0-8248-1267-6. (ang.).
  35. ↑ M.C. Halili: Philippine History. Rex Book Store, 2004, s. 132. ISBN 978-971-23-3934-9. (ang.).
  36. ↑ Lorenzo Martínez Tañada: The Essential Tañada. Karrel, 1989, s. 207. ISBN 978-971-10-3321-7. (ang.).
  37. ↑ Deirdre de la Cruz: Mother Figured Marian Apparitions and the Making of a Filipino Universal. Chicago: University of Chicago Press, 2015, s. 61. ISBN 978-0-226-31491-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Raul J. Bonoan. Rizal’s First Published Essay: „El Amor Patrio”. „Philippine Studies”. 44 (3), s. 299–320, 1996. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. JSTOR: 42634612. (ang.). 
  • Doreen G. Fernandez. The Philippine Press System: 1811-1989. „Philippine Studies”. 37 (3), s. 317–344, 1989. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. JSTOR: 42633609. (ang.). 
  • Glòria Cano. Filipino Press between Two Empires: El Renacimiento, a Newspaper with Too Much Alma Filipina. „Southeast Asian Studies”. 49 (3), s. 395–430, 2011. Kyoto Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University. ISSN 2423-8686. (ang.). 
  • Carlos Isabel. Nacimiento y Evolución de la Prensa en Filipinas en el Siglo XIX: de los Intereses Españoles al Nacionalismo Filipino. „Revista Internacional de Historia de la Comunicación”. 8, s. 1–24, 2017. Asociación de Historiadores de la Comunicación. ISSN 2255-5129. (hiszp.). 
  • Wenceslao Emilio Retana: El Periodismo Filipino. Noticias para su historia (1811-1894). Apuntes bibliográficos, indicaciones biográficas, notas críticas, semblanzas, anécdotas. Madrid: Imp. de la Viuda de M. Minuesa de los Ríos, 1895, s. 1–646.
  • Vincente R. Pilapil. The Cause of the Philippine Revolution. „Pacific Historical Review”. 34 (3), s. 249–264, 1965. University of California Press. ISSN 1533-8584. JSTOR: 3636522. (ang.). 
  • Wenceslao Emilio Retana: Vida y escritos del Dr. José Rizal / por W.E. Retana ; edición ilustrada con fotograbados; prólogo y epílogo de Javier Gómez de la Serna y Miguel de Unamuno. Madrid: Librería General de V. Suárez, 1907, s. 1–512.
  • Rafael Palma: Biografía de Rizal / por Rafael Palma. Manila: Bureau of Printing, 1949, s. I-XXV, 1-398.
  • José P. Rizal: Pensamientos de Rizal / José Rizal. Manila: Comisión Nacional del Centenario de José Rizal, 1962, s. I-X, 1-104.
  • Megan C. Thomas. Isabelo de los Reyes and the Philippine Contemporaries of La Solidaridad. „Philippine Studies”. 54 (3), s. 381-411, 2006. Ateneo de Manila University. ISSN 2244-1638. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diariong_Tagalog&oldid=70485726”