Dowództwo Etapów Wojsk Polskich na Ukrainie
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1920 |
| Rozformowanie |
1920 |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
Dowództwo Etapów Wojsk Polskich na Ukrainie (DEU) – struktura etapowa Wojska Polskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
W celu usprawnienia kierowania polskimi formacjami i urządzeniami etapowymi na terytorium prawobrzeżnej Ukrainy utworzono Dowództwo Etapów Wojsk Polskich na Ukrainie z siedzibą w Winnicy. Na jego dowódcę wyznaczony został oficer byłej armii austriackiej gen. Jan Romer[1]. Zadaniem dowództwa było zabezpieczenie tyłów wojsk polskich operujących na Ukrainie, eksploatacja obszaru Ukrainy, zapewnienie bezpieczeństwa linii komunikacyjnych, współpraca z władzami Ukraińskiej Republiki Ludowej i pomoc w formowaniu armii ukraińskiej. DEU w Winnicy do pomocy zmobilizowano miejscowych członków Polskiej Organizacji Wojskowej, a wielu przedstawicieli inteligencji polskiej zatrudniono w biurach i urzędach wojskowych. Harcerze i uczniowie szkół średnich pełnili służbę, ubezpieczając teren miasta i najbliższą okolicę[2].
DEU swoimi działaniami objęło obszar położony między linią frontu polsko-sowieckiego z 25 kwietnia, a zachodnią granicą obszaru operacyjnego 2, 3 i 6 Armii. Podlegały mu bezpośrednio Dowództwo Okręgu Etapowego Płoskirów i znajdujące się w fazie organizacji DOE Szepetówka, do którego miały należeć powiaty Starokonstantynów i Równe oraz części powiatów Ostróg, Zwiahel, Owrucz, Lityń[a]
Dowództwo Etapów WP na Ukrainie musiało się zmierzyć z wieloma trudnościami materiałowymi, kadrowymi i logistycznymi. Napotykało także opór miejscowych władz ukraińskich powodowany częściowo nieufnością do Polaków. Generał Romer tak pisał w swoim pamiętniku[4]:
W narodzie i w rządzie ukraińskim bezsprzecznie daje się odczuwać brak zmysłu realnego. Za dużo filozofii, słowa, papieru, za mało czynu, konkretności. Twierdzenie p. Grocholskiego, że jest głową bez członków, dowództwem bez dywizji, mieści w sobie wiele prawdy. Są tu wielkie braki ekonomiczno-społeczne, a paskarstwo horrendalne [...]. Chłop ma masę pieniędzy, rząd ich wcale nie ma. Polska w znacznej mierze opłaca administrację ukraińską, a w samej Winnicy urząd gospodarczy dywizji polskiej żywi wojsko ukraińskie, w tym kraju mlekiem i miodem płynącym.
Pod wpływem alarmujących informacji o sukcesach Armii Budionnego, 9 czerwca gen. Romer wydał rozkaz ewakuowania DEU z Winnicy. Brak koordynacji działań spowodował, że większość oficerów nie zdążyła zabrać rzeczy osobistych. Do wagonów załadowano tylko akta Dowództwa. Panika ogarnęła też miejscowe społeczeństwo polskie[5]. Chaos ewakuacyjny spowodował ucieczkę władz cywilnych i milicji miejskiej. W koszarach pozostał tylko tabor III Kieleckiego batalionu etapowego. Kiedy pociąg ewakuacyjny dojechał do Klewania, gen. Romer wysłał do Winnicy mały oddział pod dowództwem por. Stanisława Lisa-Błońskiego z zadaniem nawiązania łączności z cofającą się na Winnicę 18 Dywizją Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego. W ciągu paru dni służby w Winnicy dołączyło do niego kilkudziesięciu milicjantów, żołnierzy, a także zwiadowców powracających ze strefy frontu. Zorganizowane zostały „komitety domowe”, które czuwały w budynkach i przekazywały wojsku informacje o pojawiających się band rabunkowych. Codziennie za pośrednictwem kurierów wysyłał on meldunki o położeniu do DEU, które stacjonowało się w Starokonstantynowie[6].
Obsada personalna[edytuj | edytuj kod]
- dowódca DEU - gen. Jan Romer
- kwatermistrz DEU - gen. Mieczysław Norwid Neugebauer
- szef sztabu - mjr Walery Sławek
- adiutant - por. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski
- adiutant - por. Jan Potocki
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 129.
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 127.
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 128.
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 130.
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 136.
- ↑ Odziemkowski 2019 ↓, s. 137.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
- Janusz Odziemkowski: Polskie formacje etapowe w Galicji Wschodniej na Wołyniu i Ukrainie w latach 1918-1920. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2019. ISBN 978-83-8090-616-7.
- Janusz Odziemkowski. Organizacja i ochrona zaplecza wojsk polskich na Litwie i Białorusi (luty 1919-lipiec 1920). „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 4 (246), 2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281.
- Janusz Odziemkowski. Użycie batalionów etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca–1 września 1920 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (249), 2014. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1440-6281.