Duże Skałki
.jpg)
Duże Skałki – nieczynny kamieniołom na Wyżynie Olkuskiej w miejscowości Czajowice w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Wielka Wieś. Położony jest na łąkach po północno-wschodniej stronie drogi krajowej nr 94 i jest z niej widoczny[1]. Znajduje się w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego[2].
Kamieniołom ma około szerokość około 40 m, długość około 100 m i zachował się przy nim piec do wypalania wapieni (wapiennik). Wydobywano w nim i wypalano wapienie pochodzące z górnej jury. Powstawały one przez osadzanie się wapiennych szkieletów organizmów na dnie morza, jakie wówczas znajdowało się na tym terenie. W paleogenie w wyniku silnej erozji uległy zwietrzeniu i usunięciu bardziej miękkie części osadu dna morskiego, a przetrwały twarde wapienie skaliste. Na Wyżynie Olkuskiej wykształciła się wówczas wierzchowina z licznymi ostańcami zbudowanymi z twardych wapieni skalistych i formy wgłębione – wąwozy i doliny, w których zboczach również występują skały i ściany zbudowane z takich wapieni. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełnia zwietrzelina wapienna z gliną, krzemieniami i powstałym w plejstocenie lessem[3].
W wapieniach kamieniołomu znajdują się odciski gąbek krzemionkowych, amonitów z rodzaju Perisphinctes i ramienionogów z rodziny Terebratulidae. Wapienie w kamieniołomie nie tworzą jednolitej masy. Pocięte są wieloma szczelinami wypełnionymi grubymi i drobnymi okruchami skalnymi, a także laminowanym osadem. Powstały one w wyniku aktywności tektonicznej tego obszaru. Wypełniające je okruchy skalne są tego samego pochodzenia, co zwarta skała, świadczy to o tym, że ruchy tektoniczne występowały w tym samym czasie, co osadzanie się wapieni[3].
Wapiennik ma podwójne, murowane ściany. Ścianę zewnętrzną wymurowano z kamieni wapiennych spiętych metalowymi obręczami, wewnętrzną z cegły[3].
Duże Skałki porasta murawa kserotermiczna z bogatą fauną chrząszczy. Badał ją Antoni Kuśka w 2007 r. Stwierdził m.in. liczne występowanie chrząszczy Argoptochus quadrisignatus i konieczność objęcia kamieniołomu ochroną czynną (usuwanie porastających go zadrzewień)[2].
Z Dużych Skałek widoczny jest w kierunku południowo-zachodnim wśród pól uprawnych po drugiej stronie drogi nr 94 samotny ostaniec – Żytnia Skała[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ojcowski Park Narodowy. Mapa 1:20 000, Kraków: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005, ISBN 83-87873-42-X.
- ↑ a b Antoni Kuśka, Niektóre zmiany w koleopterofaunie Ojcowskiego Parku Narodowego po 50 latach gospodarki ochronnej, „Prace Muzeum Szafera”, 17, Prądnik 2007, s. 121–129.
- ↑ a b c Duże Skałki'' [online], Geotyda [dostęp 2023-03-07].