Erzsébet Szapáry
| Data i miejsce urodzenia |
2 czerwca 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 maja 1980 |
| Zawód, zajęcie |
działaczka społeczna, arystokratka |
| Narodowość |
Węgierka z polskiej matki |
| Rodzice |
Pál (Paweł) Szapáry, Maria Przeździecka |
| Krewni i powinowaci |
Antal Szapáry (brat) |
| Odznaczenia | |
 
| |
Erzsébet Szapáry (ur. 2 czerwca 1902 w Budapeszcie, zm. 26 maja 1980 w Lozannie[1]) – węgierska hrabianka częściowo (po matce) polskiego pochodzenia zaangażowana w pomoc Polakom przedostającym się na Węgry podczas II wojny światowej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodziła z rodziny arystokratycznej. Jej rodzicami byli Pál (Paweł) Szapáry oraz Maria z domu Przeździecka[2][3].
Po wybuchu II wojny światowej zaangażowała się w pomoc dla szukających schronienia na Węgrzech Polaków w ramach Węgiersko-Polskiego Komitetu Opieki nad Uchodźcami. W latach 1940–1944 była jego współprzewodniczącą. Dzięki zdolnościom organizacyjnym, talentowi zjednywania sobie ludzi oraz wpływom (była spokrewniona z regentem Miklósem Horthym) udawało jej się skutecznie realizować działania na rzecz Polaków i Żydów. Kierowała bezpośrednio wydziałem ds. obozowych, który odpowiadał za problemy administracyjne uchodźców, dostawy ubrań, obuwia, podział paczek z żywnością, a na początkowym etapie także za oświatę i harcerstwo. Brała także udział w życiu społecznym polskich uchodźców. Pomogła w utworzeniu Domu Sierot Polskich Oficerów w Vácu, zamieszkałego w większości przez dzieci żydowskiego pochodzenia. Dzięki jej pomysłowości (m.in. poprzez postawienie na czele placówki duchownego katolickiego oraz organizację wizyty nuncjusza apostolskiego Angela Rotty), o pochodzeniu dzieci wiedziała tylko wąska grupa osób[3]. Erzsébet Szapáry pomogła w ewakuacji do Budapesztu rodziny Henryka Sławika – żony Jadwigi oraz córki Krystyny, osobiście zawożąc im w grudniu 1943 roku do okupowanej Warszawy wyrobione przez Józsefa Antalla węgierskie paszporty[2][4]. Pomagała także w ewakuacji na Zachód internowanych polskich żołnierzy[4].
Po wkroczeniu Niemców na Węgry w marcu 1944 roku, Erzsébet Szapáry znalazła schronienie w tureckim poselstwie (według alternatywnej relacji, przed schronieniem się na krótki moment została aresztowana przez Gestapo)[2]. Po wojnie osiadła na Zachodzie. Prawdopodobnie była sekretarką Mihály Károlyi'ego, byłego premiera i prezydenta Węgier, a w latach 1947–1949 ambasadora we Francji[3].
W 1998 roku w uznaniu jej zasług w pomocy Żydom podczas II wojny światowej, otrzymała pośmiertnie tytuł Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[5].
W uznaniu zasług za pomoc Polakom, w 2021 roku została wyróżniona Medalem Virtus et Fraternitas[6]. Uroczyste wręczenie odznaczenia odbyło się w 2022 roku. Spośród działaczy Komitetu wyróżniono wówczas także Józsefné Margit Károlyi, Edith Weiss oraz młodszego brata Erzsébet – Antala Szapáry[7][8]. W imieniu rodzeństwa Szápáry wyróżnienie odebrali syn Antala Szapáry’ego i bratanica Erzsébet Szapáry[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Higher Nobility of Europe - Part X [online], www.almanachdegotha.org [dostęp 2023-04-12] (ang.).
- ↑ a b c Erzsébet, Antal Szápáry - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ a b c Maria Zima, Hrabina Erzsébet Szapáry. Opiekunka polskich uchodźców na Węgrzech w latach 1939-1944 [online], Przystanek Historia, 14 maja 2020 [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ a b Węgiersko-Polski Komitet Opieki nad Uchodźcami (1939–1944) [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Righteous Among the Nations Honored by Yad Vashem by 1 January 2022. HUNGARY [online], yadvashem.org, 2022, s. 15 [dostęp 2023-04-12] [zarchiwizowane z adresu 2023-03-29] (ang.).
- ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2021 r. o nadaniu odznaczeń (M.P. z 2021 r. poz. 658).
- ↑ Virtus et Fraternitas - wystawa plenerowa [FOTORELACJA] | Narodowe Centrum Kultury [online], | Narodowe Centrum Kultury [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Gala wręczenia Medali „Virtus et Fraternitas” 2022 - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 15 czerwca 2022 [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Wręczono Medale Virtus et Fraternitas - Instytut Pileckiego [online], instytutpileckiego.pl [dostęp 2023-04-12] (pol.).