Fibula z Praeneste
Fibula z Praeneste – złota fibula datowana na ok. 600 rok p.n.e., zawierająca jedną z najstarszych inskrypcji łacińskich[1][2]. Przechowywana jest w Museo nazionale preistorico etnografico Luigi Pigorini w Rzymie[3].
Zabytek został zaprezentowany po raz pierwszy w 1887 roku przez niemieckiego archeologa Wolfganga Helbiga, który otrzymał go od swojego przyjaciela, handlarza antykami Francesco Martinettiego. Fibula miała zostać odnaleziona dekadę wcześniej, w trakcie prac wykopaliskowych w grobowcu Bernardini w Palestrinie (starożytne Praeneste). Jej nie do końca jasne pochodzenie wzbudziło jednak wątpliwości. W 1980 roku włoska epigraf Margherita Guarducci wysunęła pogląd, iż artefakt jest w rzeczywistości XIX-wiecznym fałszerstwem. Sprawa autentyczności fibuli stała się przedmiotem debaty i nie została przez naukowców jednoznacznie rozstrzygnięta[4][5]. Przeprowadzone w 2011 roku przez Edilberta Formigli i Danielę Ferro badania przy pomocy elektronowego mikroskopu skaningowego zdają się jednak potwierdzać starożytną atrybucję artefaktu[6][7].
Zabytek ma 10,7 cm długości[6]. Na jego powierzchni wyryta jest pisana archaiczną łaciną inskrypcja, czytana od prawej do lewej[3]. Jej tekst głosi:
- MANIOS MED FHE FHAKED NUMASIOI
w klasycznej łacinie:
- Manius me fecit Numerio
co w tłumaczeniu znaczy:
- Maniusz wykonał mnie dla Numeriusza[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stanisław Stabryła: Historia literatury starożytnej Grecji i Rzymu. Wrocław: Ossolineum, 2002, s. 275.
- ↑ Aleksander Gieysztor: Zarys dziejów pisma łacińskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2009, s. 46.
- ↑ a b The Britannica Guide to Inventions That Changed the Modern World. edited by Robert Curley. New York: Britannica Educational Publishing, 2010, s. 32.
- ↑ R. Ross Holloway: The Archaeology of Early Rome and Latium. London: Routledge, 1994, s. 162-164.
- ↑ Alexandre Grandazzi: The Foundation of Rome: Myth and History. New York: Cornell University Press, 1997, s. 97-98.
- ↑ a b Giovanni Gagliardi: Fibula Prenestina, giallo risolto Spazzati i dubbi: "E' autentica". roma.repubblica.it, 2011-06-05. [dostęp 2014-08-07]. (wł.).
- ↑ Daniele F. Maras. Scientists declare the Fibula Praenestina and its inscription to be genuine „beyond any reasonable doubt”. „Etruscan News”. Volume 14, s. 20, Winter 2012.