Fonautograf
Fonautograf – najstarsze znane urządzenie do zapisu dźwięku, stworzone przez Francuza Édouarda-Léon Scott de Martinville i opatentowane 25 marca 1857 roku. Zapisywał on wizualnie dźwięk, ale nie mógł go odtwarzać. Nagrane przez fonautograf dźwięki zostały odtworzone w 2008 roku technikami komputerowymi.
Urządzenie było podobne do późniejszego fonografu Thomasa Edisona. Zostało wyposażone w tubę i membranę. Ta pobudzana falami dźwiękowymi drgała, porusząjąc rylcem który zostawiał ślad na papierowym cylindrze.
W 2008 roku grupa Amerykanów odnalazła w paryskich archiwach tak zapisane przez Scotta dźwięki i odtworzyła je komputerowo. Najstarszy odtworzony fragment pochodzi z 1860 roku, gdzie wynalazca śpiewa francuską piosenkę ludową Au Clair de la Lune, mon ami pierrot.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Pomysł stworzenia fonautografu narodził się, gdy Édouard-Léon Scott de Martinville, z zawodu drukarz i księgarz, zapoznał się w toku pracy z opisem budowy ucha ludzkiego. Lektura ta zainspirowała go do skonstruowania urządzenia analogicznego do przewodu słuchowego, błony bębenkowej i kosteczek słuchowych. Scott stworzył kilka wersji fonautografu. Funkcje przewodu słuchowego i błony bębenkowej były symulowane przez tubę lub otwartą tulejkę. Na ich końcach naciągano elastyczną membranę wykonaną np. z pergaminu, z którą łączono pośrednio świńskie włosie lub inny lekki rylec. Połączenie to służyło jako dźwignia wzmacniająca, a działało na podobnej zasadzie jak kosteczki słuchowe. Rylec kreślił linię na ruchomej powierzchni wykonanej z papieru lub szkła i pokrytej cienką warstwą barwnika sadzowego. Dźwięk uchwycony przez sztuczne ucho wprawiał w ruch włosie, a kreślona przez nie linia zmieniała kształt w zależności od wahań ciśnienia powietrza, tworząc zapis fal dźwiękowych zwany fonautogramem[1].
Pierwszy patent Martinville’a dotyczył fonautografu z płaską powierzchnią do nagrywania i zegarowym napędem obciążnikowym. Bardziej znana jest jednak późniejsza forma wynalazku, wprowadzona na rynek przez Rudolpha Koeniga w 1859 roku. Urządzenie to było napędzane ręcznie, a papier pokryty barwnikiem sadzowym nawijany był na walec. Walec prowadzony był na grubym gwintowanym pręcie w taki sposób, że z każdym obrotem przesuwał się coraz dalej. Powstała w ten sposób linia miała kształt spiralny. Maksymalna długość nagrania uzależniona była od prędkości obrotu walca. Poruszano go szybciej, gdy celem było wyodrębnienie z dużą dokładnością poszczególnych kształtów fal dźwiękowych. Wtedy jednak nagranie było krótkie. Kiedy zaś analizowano dłuższe procesy, np. intonację, prędkość obrotu była znacznie mniejsza. Niektóre z fonautografów wyposażone były w kamerton lub inne urządzenie pozwalające na równoczesne nagrywanie określonej częstotliwości stanowiącej punkt odniesienia.
Kilku innych wynalazców skonstruowało później zmodyfikowane wersje fonautografu, wykorzystujące różne przyrządy do zapisu linii w różnych formatach. Były to próby ulepszenia wynalazku lub przystosowania go do konkretnych celów. Co najmniej raz powrócono do pierwotnych założeń budowy urządzenia, wykorzystując zakonserwowane elementy prawdziwego ucha ludzkiego.
Odnalezione dźwięki[edytuj | edytuj kod]
Jeden z fonautogramów, stworzony 9 kwietnia 1860 roku, stanowi 20-sekundowe nagranie francuskiej piosenki ludowej „Au clair de la lune”. Początkowo odtwarzany był z podwójną prędkością, a głos na nim zawarty przypisywany był kobiecie lub dziecku. Naukowcy natrafili jednak na inne fonautogramy i na ich podstawie wyznaczyli prawidłowe tempo odtwarzania. Oryginalna prędkość pozwala usłyszeć głos mężczyzny, śpiewającego piosenkę bardzo powoli. Dopisek pod fonautogramem wskazuje na to, że mógł być to głos samego wynalazcy[2].
Znaleziono również dwa nagrania z 1860 roku z zapisem skocznej piosenki „Vole, petite abeille”, pochodzącej z opery komicznej[3]. Przed odkryciem tych fonautogramów najstarszym znanym nagraniem śpiewu był chóralny koncert muzyki Haendla, zapisany w 1888 roku na edisonowskim fonografie.
Najstarszym znanym nagraniem zrozumiałej mowy jest fonautogram stworzony prawdopodobnie w kwietniu lub maju 1860 roku, zawierający pierwsze wersy pasterskiego dramatu Torquato Tassa pt. „Aminta”[4][5]. Przed jego odkryciem za najstarsze w historii uważano nagranie „Experimental Talking Clock” Franka Lamberta, powstało ono jednak 18 lat później. Istnieją jeszcze wcześniejsze zapisy głosu Scotta, powstałe w latach 1853, 1854 i 1857. Były one jednak niezrozumiałe ze względu na niską jakość i krótki czas trwania, a także nierówne tempo spowodowane nagrywaniem przy pomocy napędu ręcznego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
|
Plik audio został utworzony na podstawie wersji z 22 października 2011 i nie obejmuje późniejszych edycji. |
| Artykuły audio | |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Patrick Feaster (red.): The Phonautographic Manuscripts of Édouard-Léon Scott de Martinville. grudzień 2009. [dostęp 2013-12-22].
- ↑ "Reconsidering Earliest-Known Recording", All Things Considered, NPR, 1 czerwca 2009
- ↑ phonozoic.net: "Vole, Petite Abeille" — Scott's Last Known Phonautograms. [dostęp 2013-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ phonozoic.net: The "Aminta" Phonautogram (1860). [dostęp 2013-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-17)].
- ↑ Ron Cowen: Earliest Known Sound Recordings Revealed. [w:] Science News [on-line]. 1 czerwca 2009. [dostęp 2013-12-22].