Gumy

Gumy

Les Gommes

Autor	Alain Robbe-Grillet
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż
Język	język francuski
Data wydania	1953
Wydawca	Minuit
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1959
Wydawca	Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”
Przekład	Leszek Kossobudzki

Gumy (fr. Les Gommes) – powieść francuskiego pisarza Alaina Robbe-Grilleta, opublikowana w 1953. Polskie tłumaczenie Leszka Kossobudzkiego wydała w 1959 Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.

Pisarz został za nią nagrodzony Prix Fénéon w 1954.

Ta druga wydana powieść Robbe-Grilleta uważana jest za manifest nurtu nowej powieści (nouveau roman).

Fabuła

Gumy to z pozoru powieść kryminalna. Akcja rozgrywa się w ciągu 24 godzin w prowincjonalnym mieście portowym gdzieś w Europie. Główny bohater, agent specjalny Wallas, ma rozwikłać zagadkę morderstwa szanowanego miejscowego profesora, Daniela Duponta, który zginął poprzedniego wieczoru. Jednak czytelnik szybciej niż detektyw domyśla się, jakie jest rozwiązanie – okazuje się, że profesor nie zginął i ukrywa się u znajomego lekarza, zamierzając wyjechać z miasta. Po całodziennym śledztwie agent jeszcze raz przybywa do domu Duponta i zastaje tam profesora, który chce w tajemnicy zabrać potrzebne dokumenty. Przypadkowo agent zabija profesora, dokładnie o 7.30, wtedy, gdy profesor jakoby zginął równą dobę wcześniej.

Recepcja

Powieść jest grą znaczeń z czytelnikiem. Literaturoznawcy wiążą postać głównego bohatera z mitycznym Edypem. W tekście ukryte są ślady wskazujące na pokrewieństwo bohatera z mitem o Edypie i tragedią Sofoklesa. Są to zarówno budowa dramatu i powieści, jak i topografia miasta, np. nazwy ulic. Agent np. kupuje w sklepie pocztówkę przedstawiającą dom, przypominający ruiny Teb. Miasto jest labiryntem, w którym detektyw bezustannie się gubi, a wskazówki, które otrzymuje od przechodniów okazują się bezużyteczne. Podobnie śledztwo grzęźnie, a agent pogrąża się w obsesyjnych myślach. W czasie wędrówki Wallas traci stopniowo swą tożsamość, coraz bardziej przyjmując rolę mordercy. Chaos zderza się z porządkiem, który paradoksalnie, uosabia zleceniodawca morderstwa i jego otoczenie.

Artur Sandauer napisał:

Powieść Robbe-Grilleta da się porównać do szkatułki o wielu dnach, czy może - trafniej - do wielu warstw skorupy ziemskiej, które - jak wiadomo - od czasu powstania uległy wielokrotnym przetasowaniom. Na takie Gumy składa się szereg kolejnych pokładów. Będąc z pozoru utworem kryminalnym, wchodzą one nieco głębiej w psychoanalizę, w mit, w filozofię. Te warstwy znaczeń nie przebiegają jednak równolegle do siebie, lecz wciąż się mieszają i w akcję sensacyjną wdziera się raz po raz element psychoanalityczny czy mityczny.

Adaptacja

W 1969 powieść zekranizowali Lucien Deroisy i René Micha pod tytułem Les gommes z udziałem m.in. Françoise Brion.