Helenka z wazonem

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helenka z wazonem
Ilustracja
Autor

Stanisław Wyspiański

Rodzaj

portret

Data powstania

1902

Medium

pastel na papierze

Wymiary

47,5 × 62,8 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Kraków

Lokalizacja

Muzeum Narodowe

Paul Gauguin, Martwa natura z owocami, 1888, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie

Helenka z wazonem (znany także pod tytułem Dziewczynka z wazonem) – obraz Stanisława Wyspiańskiego wykonany techniką pastelową w 1902 roku[1]. Znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest prezentowany w Muzeum Stanisława Wyspiańskiego[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1920 roku Feliks Jasieński podarował obraz Muzeum Narodowemu w Krakowie[2][3]. Stanisław Wyspiański przedstawił na nim swoją siedmioletnią córkę, Helenę[4][5][6].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Obraz przedstawia dziewczynkę opartą ramionami o blat stołu, skierowaną prawym profilem do widza. Jej długie, jasnobrązowe włosy opadają swobodnie wokół twarzy. Ubrana jest w biało-czerwoną sukienkę z dekoracyjnym motywem roślinnym. Dziewczynka przykłada lewą dłoń do brody, a prawą wyciąga w kierunku różowego naczynia z uchem. W literaturze przedmiot ten bywa opisywany jako dzban lub wazon[3]. Przesuwa ona palcem po jego powierzchni. Wewnątrz naczynia znajdują się niebieskie kwiaty, rozpoznawane przez badaczy jako fiołki lub niezapominajki[7].

Analiza[edytuj | edytuj kod]

Portrety Stanisława Wyspiańskiego charakteryzują się migawkowym ujęciem sceny, w której wykadrowany model przyjmuje swobodną pozę[8][9]. Na obrazie modelowy odbiorca znajduje się ponad portretowaną dziewczynką[10]. Przyjęta perspektywa pozwala zobaczyć blat stołu, który zajmuje znaczną część pola obrazowego[11]. Jego krawędź rozciąga się diagonalnie od lewego dolnego rogu do prawego górnego[11]. Podobny sposób komponowania można zauważyć w postimpresjonistycznym obrazie Paula Gauguina z 1888 roku – Martwa natura z owocami, dzbanem i podpartą głową[12][11]. Tutaj również postać jest umieszczona po lewej stronie, a blat i przedmioty są wyeksponowane w centrum[11].

Interpretacja[edytuj | edytuj kod]

W portretach Stanisław Wyspiański zapisywał stany emocjonalne, cechy charakteru swoich modeli[9]. W takim sposobie portretowania przejawiała się empatia artysty oraz więź emocjonalna z portretowaną osobą[13]. O obrazach artysty można przeczytać:

Wypatruje linje, w których odbija się charakter człowieka i jego dusza. A chwyta je migawkowo, w jakiemś ruchu charakterystycznym, lub chwili przeżycia duchowego, iż czynią nam wrażenie nie portretów, lecz na gorącym uczynku pochwyconych wyrywków z dramatów, których nie znamy początku i końca[8][9].

Do najbardziej intymnych portretów zalicza się wizerunki jego dzieci[13]. Wyspiański często malował swoją córkę Helenę oraz synów – Mieczysława i Stanisława[14]. Na obrazie dziewczynka wpatruje się w naczynie, błądząc paluszkiem po jego powierzchni. Jest zaabsorbowana czynnością, nieświadoma spoglądającego na nią widza[10]. Helenka wzrokiem i dotykiem poznaje rzeczywistość[15]. Bada ona barwę, kształt, fakturę i temperaturę naczynia[16]. W literaturze można znaleźć odniesienia do symboliki gestu podniesionego palca z fresku Stworzenie Adama ze sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej[17]. W tej jednak prozaicznej scenie wyłania się głębszy obraz – Helenka przedstawia się jako indywiduum – ma swoje przemyślenia, uczucia oraz przeżycia[18]. Dla odbiorców świat wewnętrzny dziewczynki pozostaje nieprzenikniony[18]. W historii sztuki taki sposób portretowania najczęściej charakteryzował wizerunki osób dorosłych[18].

Melancholia, zamyślenie, tęskne oczekiwanie, delikatny gest ręki uchwycić miały coś z istoty chłopców i dziewczynek, jakiś rys ich wewnętrznej natury. Natura ta pozostawała wprawdzie nie do końca jawna, bo skryta w głębinach jaźni, niemniej jednak objawiała się jakoś na zewnątrz miną lub pozą. Dorosłość owych „masek” wskazywać więc miała naprawdę – prawdę o osobowym, myślącym, czującym i zindywidualizowanym bytowaniu dziecka[19].

Helenka w obrazach Stanisława Wyspiańskiego[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Helenka z Wazonem [online], Google Arts&Culture [dostęp 2023-06-22].
  2. ↑ Godyń i Laskowska 2016 ↓, s. 294.
  3. ↑ a b Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 51.
  4. ↑ Kępiński 1984 ↓, s. 152.
  5. ↑ Bałus 2007 ↓, s. 198.
  6. ↑ Stępieniowa 1962 ↓, s. 213.
  7. ↑ Rajch 2007 ↓, s. 325.
  8. ↑ a b Przybyszewski i Żuk-Skarżewski 1925 ↓, s. 64.
  9. ↑ a b c Kopera 2017 ↓, s. 414.
  10. ↑ a b Bałus 2007 ↓, s. 200.
  11. ↑ a b c d Bałus 2007 ↓, s. 199.
  12. ↑ Kępiński 1984 ↓, s. 152, 158.
  13. ↑ a b Kossowska i Kossowski 2010 ↓, s. 178.
  14. ↑ Godyń i Laskowska 2021 ↓, s. 37.
  15. ↑ Bałus 2007 ↓, s. 201.
  16. ↑ Bałus 2007 ↓, s. 203.
  17. ↑ Bałus 2007 ↓, s. 201-202.
  18. ↑ a b c Bałus 2007 ↓, s. 204.
  19. ↑ Bałus 2007 ↓, s. 206.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Wojciech Bałus, Dziecko-tajemnica. Stanisława Wyspiańskiego „Dziewczynka przed dzbankiem z kwiatami”, „Teksty Drugie” (6), Warszawa 2007, s. 198-206, ISSN 0867-0633.
  • Danuta Godyń, Magdalena Laskowska, Rysunki, akwarele i pastele z kolekcji Feliksa Jasieńskiego w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2016, ISBN 978-83-7581-213-8.
  • Danuta Godyń, Magdalena Laskowska (red.), Wyspiański. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 2021, ISBN 978-83-7581-385-2.
  • Zdzisław Kępiński, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1984, ISBN 83-03-00261-9.
  • Feliks Kopera, Dzieje malarstwa w Polsce. Malarstwo w Polsce XIX i XX wieku, Oświęcim 2017, ISBN 978-83-65855-97-8.
  • Irena Kossowska, Łukasz Kossowski (red.), Malarstwo polskie: symbolizm i Młoda Polska, Warszawa 2010, ISBN 978-83-213-4669-4.
  • Stanisław Przybyszewski, Tadeusz Żuk-Skarżewski, Stanisław Wyspiański. Dzieła malarskie, Bydgoszcz 1925.
  • Andrzej Rajch, Zbiory Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w kamienicy Szołayskich w Krakowie ze szczególnym uwzględnieniem portretów dziecięcych, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” (23), 2007, s. 317-328, ISSN 0137-2866.
  • Jadwiga Stępieniowa, Krajobraz z tęczą. Sylwetki artystów od Wita Stwosza do Dunikowskiego, Warszawa 1962.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helenka_z_wazonem&oldid=73677479”