Jan Carstensz
Jan Carstensz, znany również jako Jan Carstenszoon[1] – holenderski odkrywca i żeglarz Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (hol. Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC)), szef ekspedycji do Nowej Gwinei i Australii w 1623. W ekspedycji tej brał również udział inny holenderski odkrywca Willem Joosten van Colster[2], który podczas tej wyprawy odkrył Ziemię Arnhema.
Imieniem Carstensza nazwano odkryty przez niego szczyt w Indonezji - Piramida Carstensza (obecnie Jaya), najwyższy szczyt Oceanii, zaliczany do Korony Ziemi.
Wyprawa Carstensza[edytuj | edytuj kod]
W styczniu 1623 Carstensz wyruszył na czele ekspedycji VOC z Ambon w ówczesnych Holenderskich Indiach Wschodnich (obecnie Indonezja). Celem wyprawy było zbadanie południowego wybrzeża Nowej Gwinei (poszukiwanie złota) oraz popłynięcie szlakiem opisanym w raportach Willema Janszoona z 1606. Odkrywcy mieli do dyspozycji dwa statki o nazwach: Arnhem (kapitan: Willem van Colster) i Pera (kapitan: Jan Carstensz).
Pod koniec marca 1623 żeglarze znaleźli się w rejonie Cieśniny Torresa, lecz zamiast przepłynąć przez cieśninę, podobnie jak Jansz 17 lat wcześniej, wpłynęli na wody Zatoki Karpentaria, myśląc, że widoczny na wschodzie Półwysep Jork należy do Nowej Gwinei[3].
Żeglując na południe wzdłuż zachodniego wybrzeża półwyspu, w kwietniu 1623 statki osiągnęły szerokość 13° 47’S – najbardziej na południe wysunięty punkt, do którego dotarł Jansz. Po osiągnięciu 17° 8’S w dziesięć dni później, kapitanowie podjęli decyzję o powrocie. W tym momencie z nieznanych przyczyn statki się rozłączyły.
Carstensz popłynął na północ, kreśląc mapy wybrzeża Zatoki Karpentaria i nadając jej nazwę na cześć Pietera Carpentiera, generalnego gubernatora Holenderskich Indii Wschodnich(1622-28).
Van Colster udał się na zachód, sporządzając mapy obszarów po drugiej stronie zatoki – regionu znanego obecnie jako Ziemia Arnhema. Van Colster miał wylądować tam na wysokości 13° 14’S.
Odkrycia poczynione przez załogę Carstensza zostały szybko wykorzystane przy opracowywaniu nowych map świata. Natomiast odkrycia van Colstera zostały zignorowane. Dopiero Abel Tasman po zakończeniu swojej wyprawy w latach 1642-1644 wprowadził region odkryty przez van Colstera na mapy świata.
Raport z wyprawy sporządzony przez Carstensza zniechęcił Holendrów do organizowania dalszych ekspedycji na południe od Nowej Gwinei.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Jaya (dawn. Piramida Carstensza)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zachowane źródła historyczne nie podają bliższych informacji na temat życia Jana Carstensza, poza jego wyprawą do Nowej Gwinei i Australii w 1623 r. (Percival Serle, Dictionary of Australian Biography, Angus and Robertson, 1949)
- ↑ Znany też jako Willem Joosten van Coolsteerdt
- ↑ Carstensz miał nadać Półwyspowi Jork nazwę Westeinde van Nova Guinea (Robert Logan Jack: Northmost Australia. Three Centuries of Exploration, Discovery, and Advanture in and around the Cape York Peninsula, Queensland, with a Study of the Narratives of All Explorers by Sea and Land in the light of Modern Charting, Many Original or Hitherto Unpublished Documents, Thirty-nine Illustrations, and Sixteen Specially Prepared Maps. Sydney: 1920, s. 39. (ang.).)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Percival Serle: Dictionary of Australian Biography. Angus and Robertson, 1949. (ang.).
- T.D. Mutch: The First Discovery of Australia. With an account of the Voyage of the „Duyfken"and the Career of Captain Willem Jansz. Sydney: 1942. (ang.).
- Robert Logan Jack: Northmost Australia. Three Centuries of Exploration, Discovery, and Advanture in and around the Cape York Peninsula, Queensland, with a Study of the Narratives of All Explorers by Sea and Land in the light of Modern Charting, Many Original or Hitherto Unpublished Documents, Thirty-nine Illustrations, and Sixteen Specially Prepared Maps. Sydney: 1920. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Narodowa Biblioteka Australii: South Land to New Holland: Dutch Charting of Australia 1606–1756. [dostęp 2009-01-20]. (ang.).