Jerzy Dajlida
| Data urodzenia |
1839 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 kwietnia 1864 |
| Wyznanie |
katolicyzm |
| Kościół |
rzymskokatolicki |
| Prezbiterat |
1862 |
.jpg)
Jerzy Dajlida (ur. 1839, zm. 13 kwietnia[1] 1864) – ksiądz, uczestnik powstania styczniowego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Jerzy Dajlida (Jurgis Dailide) syn Stanisława, urodził się w 1839 r.[2] we wsi Syntowty (Sintautuose – miejscowość w okręgu mariampolskim) w rodzinie włościańskiej. Andrzej Matusiewicz za Witoldem Jemielitym podaje, iż Dajlida ukończył Seminarium Duchowne w Sejnach i po otrzymaniu święceń, w marcu 1862 roku został wikariuszem w parafii Urdomin, w powiecie kalwaryjskim[3][4]. Posługę kapłańską sprawował w kościele św. Trójcy.
Tam razem z miejscowym wójtem – Radzewiczem oraz Juliuszem Letowtem – wójtem gminy Bułhakowsk brał udział w werbowaniu chłopów do powstania.
Bezpośrednią przyczyną aresztowania księdza były wydarzenia, które miały miejsce nocą z 30 na 31 stycznia 1863 r. Wtedy to w miejscowym kościele Dajlida odczytał tekst przysięgi skierowanej do włościan. W tekście opublikowanym w „Dzienniku Suwalskim” (1926 r.) czytamy, iż winą księdza było przeczytanie w kościele z ambony podburzających proklamacji t. j. dekretu i odezwy Polskiego Rządu Narodowego o zwolnienie i uwłaszczenie włościan[5].
O nocnych wydarzeniach zostały poinformowane zaborcze władze rosyjskie. Sołtys wsi Bielańce[6] – Wasyl Borysow oraz Sikorski – sołtys wsi Strumbogłów[7] złożyli na księdza donos.
Dajlida trafił do suwalskiego więzienia (prawdopodobnie już w marcu 1863 r.) gdzie był przetrzymywany i poddawany torturom. Bezskuteczne poręczenie i prośbę o uwolnienie księdza złożyli mieszkańcy wsi Gumbele[6], a także szanowani obywatele Suwałk, m.in. Baltazar Grabowski, Kazimierz Grabowski, A. J. Rajski[8]. Mimo tych działań kapłana skazano na karę śmierci przez rozstrzelanie. Wyrok wykonano 13 kwietnia 1864 r., o godzinie 9:30 lub 10:00. W „Dzienniku Poznańskim” z 1864 r. zachował się dość obszerny opis egzekucji księdza. Biogram Jerzego Dajlidy ograniczył się do kilku zaledwie faktów. Nie udało się odszukać szerszych informacji dotyczących życia i działalności kapłana. Pewne światło na postać księdza rzucają materiały wykazane w bibliografii.
Egzekucja ks. Jerzego Dajlidy[edytuj | edytuj kod]
„Wiek” z 26 kwietnia 1864 r. donosił o rozstrzelaniu księdza w Suwałkach za podmawianie włościan do buntu odprowadzenie i błogosławienie oddziałów powstańczych[9].
W notatce zamieszczonej w „Dzienniku Poznańskim” (1864 r.) czytamy wobec licznie zgromadzonego tłumu, którego łkanie zagłuszało głos barabanów (...) Padły strzały, zerwały postronki, którymi ten młody kapłan był przywiązany do słupa – padło drgające ciało na ziemię, jeszcze żywcem rzucono je do dołu i zakopano pomimo jęków wyrywających się z poranionej piersi. Zgromadzeni wydali okrzyk boleści a padając twarzą na ziemię płakali i modlili się. (...) Stracono ks. Dajlidę za to, że raz w kościele, przy którym był wikariuszem, miał kazanie do parafian o obowiązkach wobec ojczyzny[10].
Symboliczny grób na suwalskim cmentarzu przy ulicy Bakałarzewskiej[edytuj | edytuj kod]
Miejsce pochówku ks. Dajlidy budzi wiele wątpliwości. W notatce zamieszczonej w „Dzienniku Suwalskim” (1926 r.) znalazła się informacja o relacji Mamerta Nieciuńskiego[11] dotycząca zdarzenia z lat 90. XIX w. (prace związane z budową kolei i dworca kolejowego w Suwałkach). Sugerował on, iż miejsce stracenia ks. Dajlidy zostało przypadkowo odnalezione przy budowie stacji pomp na kolei; w czasie robót ziemnych natrafiono na kości ludzkie i resztki sutanny. Władze rosyjskie kazały grabarzowi miejscowego cmentarza katolickiego pochować te szczątki poza murem cmentarza, co też uczynił, lecz w nocy przeniósł je i pochował w obrębie cmentarza[5].
W 2018 r. Litwini mieszkający na Suwalszczyźnie uczcili pamięć młodego księdza. Na cmentarzu parafialnym przy ulicy Bakałarzewskiej (Suwałki) powstał symboliczny grób z kamiennym nagrobkiem i inskrypcją w języku polskim i litewskim.
- Śp. ks. JERZY DAJLIDA, żył lat 25, uczestnik powstania styczniowego, rozstrzelany w Suwałkach, 13 kwietnia 1864 (treść inskrypcji w jęz. pol.);
- A.a. Kun. JURGIS DAILIDE gyveno 25 m, 1863 m. Sukilimo Dalyvis Susaudytas 1864 IV 13, Suvalkuos (treść inskrypcji w jęz. lit.).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Niektóre źródła podają dzień 1 kwietnia jako datę dzienną rozstrzelania. Nieporozumienie wzięło się zapewne z różnicy wynikającej z używania dwóch różnych kalendarzy. Wg kalendarza juliańskiego (używanego w Rosji do 1918 r.) ks. Dajlida zginął 1 kwietnia, natomiast zgodnie z kalendarzem gregoriańskim miało to miejsce 13 kwietnia. Różnica 12 dni wiąże się z innym liczeniem długości roku kalendarzowego i astronomicznego.
- ↑ Rok urodzenia zostawia pewne wątpliwości, gdyż Kazimierz Baranowski w swoim artykule jako datę urodzin podaje rok 1838. Zob.: K. Baranauskas, Kunigas Jurgis Dailidė (1838–1864), „Terra Jatwezenorum” 2017, t.9, s. 160-161.
- ↑ A. Matusiewicz, Straceni w Suwałkach w latach 1863-1864, „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2008, t. 8, s. 105.
- ↑ Por. tekst.: W. Jemielity, Duchowieństwo w diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej a powstania w XIX wieku, „Rocznik Białostocki” 1993, t. 18, s. 148, 149, 153 oraz Księża diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej ukarani za udział w powstaniu styczniowym, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1975, t. 22, z. 4, s. 120, 122.
- ↑ a b Odczyt prof. Kościałkowskiego, „Dziennik Suwalski” 1926, nr 23, s. 4.
- ↑ a b Wieś w pow. kalwaryjskim, gm. i par. Urdomin.
- ↑ Strumbogłów albo Strombogłowa – wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Urdomin.
- ↑ A. Matusiewicz, Straceni w Suwałkach w latach..., s. 105.
- ↑ „Wiek” 1864, nr 50, s. 3.
- ↑ „Dziennik Poznański” 1864, nr 91, s. 4.
- ↑ Mamert Nieciuński (1867-1952) – lekarz, społecznik, działacz Suwalskiego Towarzystwa Lekarskiego, inicjator powstania Domu Zdrowia Ziemi Suwalskiej.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- (A), „Boże coś Polskę” – za wiarę i Rzeczpospolitą, „Skałka” 2013, nr 11.
- Baranauskas, Kunigas Jurgis Dailidė (1838–1864), „Terra Jatwezenorum” 2017, t. 9.
- Chankowski S., Powstanie styczniowe w Augustowskiem, Warszawa 1972.
- „Dziennik Poznański” 1864, nr 91.
- Jemielity W., Duchowieństwo w diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej a powstania w XIX wieku, „Rocznik Białostocki” 1993, t. 18.
- Jemielity W., Księża diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej ukarani za udział w powstaniu styczniowym, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 1975, t. 22, z. 4.
- Matusiewicz A., Egzekucje powstańców styczniowych w Suwałkach, „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2002, t. 2.
- Matusiewicz A., Straceni w Suwałkach w latach 1863-1864, „Rocznik Augustowsko-Suwalski” 2008, t. 8.
- Odczyt prof. Kościałkowskiego, „Dziennik Suwalski” 1926, nr 23.
- Studnicki W., Rok 1863. Wyroki śmierci, Wilno 1923.
- Stupnicki H., Imionospis poległych i zmarłych w 1863/1864 r., Lwów 1865.
- Suwałki : miasto nad Czarną Hańczą, red. J. Kopciał, Suwałki 2005.
- „Wiek” 1864, nr 50.