Katedra Sioni w Bolnisi
41°23′20″N 44°30′45″E/41,388889 44,512500
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Gruzji  | |||||||||
| 41°23′20″N 44°30′45″E/41,388889 44,512500
| |||||||||
Katedra Sioni w Bolnisi (gr. ბოლნისის სიონი) – kamienna bazylika z V wieku wzniesiona w Bolnisi (Dolna Kartlia), znana z najstarszych na terenie Gruzji inskrypcji w języku gruzińskim.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Świątynia została zbudowana w latach 478–493[1] (według innego źródła kościół zbudowano w latach 462–477[2]). Nosi znamiona stylu bizantyjskiego z elementami wpływu sztuki perskiej z czasów Sasanidów[3]. Jest to trójnawowa bazylika z pięcioma parami filarów i absydą, nakryta dwuspadowym dachem[1].
Ściany katedry zdobią charakterystyczne kamienne krzyże, które stały się symbolem Gruzji i zostały umieszczone na fladze państwowej[4].
Inskrypcje[edytuj | edytuj kod]
W katedrze zachowały się najstarsze inskrypcje w języku gruzińskim znalezione na terenie Gruzji, z których najstarsza pochodzi z 494 roku[5]. Kamienne inskrypcje wykonane są pismem asomtawruli[6].
Inskrypcja 1[edytuj | edytuj kod]
Wykuta w kamieniu inskrypcja – osiem linii tekstu – znajduje się na zewnętrznej, wschodniej ścianie kościoła[7]. Napis „otacza” relief przedstawiający krzyż Bolnisi wpisany w dekoracyjny, podwójny okrąg – linie 3–6 inskrypcji są „przerwane” reliefem[7]. Lewy dolny róg napisu odpadł, a prawy górny jest lekko uszkodzony[7]. Przyjmuje się, że inskrypcja ta pochodzi z tego samo okresu, co inskrypcja informująca u fundacji kościoła[7].
Tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone[7].
ႵႤႣႧႤႮႨႱႩႭႮႭႱႨႩႰႤႡႭ
ჃႪႨႧႭჃႰႧႣႠႠႫႠႱႤႩ
ႪႤႱႨႠႱႠ krzyż Bolnisi ႸႨႬႠႸႤႬႣ
ႠႫႨႫႠ krzyż Bolnisi ႰႧႧႠჃ
ႷႠႬႨႱႫ krzyż Bolnisi ႺႤႫႤႪ
ႬႨႸႤႨႼႷ krzyż Bolnisi ႠႪႤႬႣႠ
ႫႸႰႭႫႤႪႧႠႠႫႠႱႤႩႪႤ
ႱႨႠႱႠႸႨႬႠႸႤႾႤႼႨႤ ႨႨ
Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:
„Chryste, zlituj się nad biskupem Dawidem i społecznością,
i tymi którzy Tobie oddają cześć w tym kościele,
i pomóż tym, którzy w tym kościele pracują.”[a][8].
Inskrypcja 2[edytuj | edytuj kod]
Wykuty w kamieniu napis – cztery linijki tekstu – upamiętniający fundację kościoła znajduje się na fasadzie świątyni[9]. Inskrypcja została odkryta w 1937 roku podczas prac inwentaryzacyjnych[9].
Odczytanie napisu jest utrudnione poprzez zły stan inskrypcji, która jest w części nieczytelna – brakuje jej lewej części, a koniec pierwszej linijki uległ uszkodzeniu[9]. Ponadto tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone i niektóre słowa zapisano w formie skróconej[9]. Na przestrzeni lat podjęto wiele prób uzupełnienia tekstu[9].
Inskrypcja zawiera czytelny wyraz Peroz, a za nim słowo mep, co początkowo zostało zinterpretowane jako odniesienie do imienia władcy z dynastii Sasanidów Peroza I (459–484)[10]. Tekst podaje datę rozpoczęcia budowy kościoła w dwudziestym roku panowania Peroza, a jej zakończenie 15 lat później, co miało oznaczać, że świątynię wzniesiono w latach 478–493[10]. Kolejne próby odczytania tekstu, przyniosły inną interpretację postaci Peroza – V-wiecznego lokalnego władcy, który przyjął chrześcijaństwo oraz umiejscowiły budowę kościoła na V wiek[11].
ႨႱႠႱႠႫႤႡႨႱ ႠჂႧႠႭႺ ႼႪႨႱႠႮႤႰႭႦႫႤႴ
ႠႫႨႱႤႩ ႪႤႱႨႠჂႱႠჂ ႣႠႠႧႾႭჃႧႫႤႲႼႪႨႱ
ႬႠႵႠႸႨႬႠႧႠჃႷႠႬႨႱႾႺႤႱႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤႬႣႠႥႨႬႠ
ႮႨႱႩႭႮႭႱႱႠႾႭჃႪႭႺႭႱႨႢႨႺႠႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤ
Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:
„[Z pomocą Święt]ej Trójcy [została] w roku 20. król[a] Peroza
[rozpoczęta budowa] tego kościoła, i w roku 15. [potem]
[ukończona]. Kto będzie tu oddawał cześć, niech się nad nim Bóg zlituje, i kto za biskupa [tego kościoła],
[Dawida], modlił się będzie, niech nad nim Bóg tez się zlituje. [Amen]”[b][c]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
„Christus, erbarme dich des Bischofs Davit mit der Gemeinde
und der dir in dieser Kirche Verehrung Erweisenden,
und hilf den in dieser Kirche Arbeitenden. (Amen)” - ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
„[Mit der Hilfe der heil]igen Dreifaltigkeit [wurde] im 20(ten) Jahre des Kön[igs] P̣eroz
[der B(aub)eginn] dieser Kirche [vollzogen], und im 15(ten) Jahr[e danach]
[wurde sie vollendet]. Wer hierin Verehrung erweisen sollte, (dessen) möge sich G(ot)t erbarmen, und wer für d[ieser Kir-]
[che B]ischof, [Davit], beten sollte, auch dessen möge sich G(ot)t erbarmen. [Amen.]” - ↑ Tłumaczenie inskrypcji na język angielski za Rappem (2014):
„[With the help of the H]oly Trinity, the foundation of this holy church was laid
in the twentieth [y]ear of [the reign of] King Pero[z] and was completed fifteen
years [later]. God will have mercy on whoever worships here. And God will also have me[r]cy on whoever
will pray for Bishop Davit, the builder of this holy church. [Amen].”
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b John Anthony McGuckin: The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. John Wiley & Sons, 2010, s. 272. ISBN 978-1-4443-9254-8. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
- ↑ Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski, Historia Gruzji, Wrocław: Zakład Narodow imienia Ossolińskich, 1987, s. 48, ISBN 978-83-04-02345-1.
- ↑ Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski, Historia Gruzji, Wrocław: Zakład Narodow imienia Ossolińskich, 1987, s. 48, ISBN 978-83-04-02345-1 [dostęp 2023-07-07].
- ↑ Bolnisi. W: Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, s. 199. ISBN 978-1-4422-4146-6. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
- ↑ B. G. Hewitt: Georgian: A Structural Reference Grammar. John Benjamins Publishing, 1995, s. 4, seria: London Oriental and African language library. ISBN 978-90-272-3802-3. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
- ↑ Dr Stephen H Rapp Jr: The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. Ashgate Publishing, Ltd., 2014, s. 39. ISBN 978-1-4724-2552-2. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 25–27. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
- ↑ Die Bolnisi-Inschriften / The Bolnisi Inscriptions. [w:] ARMAZI Projekt [on-line]. [dostęp 2016-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (niem.).
- ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 12. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
- ↑ a b Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 13. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).
- ↑ Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 24. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.).