Komisje dobrego porządku

Płaskorzeźba na Zamku Cesarskim w Poznaniu (w tle poznański Odwach)

Komisje dobrego porządku, komisje boni ordinis – kolegialne instytucje administracji miejskiej powołane w wyniku decyzji sejmu konwokacyjnego z 1764^[1], znoszących niektóre jurydyki miejskie i serwitoriaty.

Działalność[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą komisję dobrego porządku utworzył Stanisław August Poniatowski 1 czerwca 1765 dla Starej i Nowej Warszawy^[2]. Sejm w 1768 zdecydował o utworzeniu komisji dobrego porządku we wszystkich miastach królewskich^[3]. W czasach rządów Rady Nieustającej w latach 1775–1789 powołano je w większości miast królewskich Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. W ich skład wchodziło każdorazowo od 6 do 14 członków, powoływanych z okolicznej szlachty. W 1776 zostały podporządkowane Departamentowi Policji Rady Nieustającej^[4]. Cztery lata później przejęły uprawnienia komisji szpitalnych^[5]. Sejm Czteroletni przekazał kompetencje komisji dobrego porządku komisjom porządkowym cywilno-wojskowym i (od 1791) Komisji Policji Obojga Narodów w Straży Praw^[6].

Kompetencje[edytuj | edytuj kod]

Do ich kompetencji należał nadzór nad finansami miejskimi, kontrola działalności cechów rzemieślniczych i gildii kupieckich. Komisje te wydawały ordynacje dla poszczególnych miast, decydując o planowaniu przestrzennym ich zabudowy, numerowaniu domów, brukowaniu ulic, budowie kanałów^[7].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Lubelska Komisja Boni Ordinis

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Volumina legum, t. 7, s. 43–45, Ubespieczenie miast
↑ Tadeusz Korzon, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764—1794). T.2, s. 296
↑ Volumina legum, t. 7, s. 351–353, Warunek miast y miasteczek naszych Królewskich w Koronie y w W.X.Lit.
↑ Volumina legum t.8, s. 533 Powinności y władza Departamentów w Radzie przy boku naszym Nieustającej
↑ Tamże, s. 589 Szpitale w Koronie y W.X.Lit.
↑ Korzon op.cit. s. 301
↑ Tamże, s. 299 i n.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ignacy Tadeusz Baranowski, Komisye porządkowe (1765—1788), Kraków 1907
Władysław Smoleński, Komisya boni ordinis warszawska, Warszawa 1913
Grzegorz M. Kowalski, Ordynacja dla Miasta Krakowa z 1778 roku Kraków 2008 ISBN 978-83-927658-0-6

[1] Volumina legum, t. 7, s. 43–45, Ubespieczenie miast

[2] Tadeusz Korzon, Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764—1794). T.2, s. 296

[3] Volumina legum, t. 7, s. 351–353, Warunek miast y miasteczek naszych Królewskich w Koronie y w W.X.Lit.

[4] Volumina legum t.8, s. 533 Powinności y władza Departamentów w Radzie przy boku naszym Nieustającej

[5] Tamże, s. 589 Szpitale w Koronie y W.X.Lit.

[6] Korzon op.cit. s. 301

[7] Tamże, s. 299 i n.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]