Madonna Durán

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Madonna Durán
Durán-Madonna
Ilustracja
Autor

Rogier van der Weyden

Data powstania

1432–1442

Medium

olej na desce dębowej

Wymiary

100 × 52 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Madryt

Lokalizacja

Prado

Multimedia w Wikimedia Commons

Madonna Durán (Madonna w czerwieni[1], Madonna z Dzieckiem w niszy[2]) – obraz olejny niderlandzkiego malarza Rogiera van der Weydena.

Historia obrazu[edytuj | edytuj kod]

Najszersze ramy czasowe dla powstania obrazu zaproponowała szkocka historyk sztuki Lorne Campbell, kurator National Gallery w Londynie, datując Madonnę Durán na lata 1432–1442[3]. Zawężając ten okres, belgijski badacz Dirk de Vos, kurator brugijskiego Groeningemuseum, wskazywał na lata 1432–1435[4], natomiast francuski uczony Albert Châtelet proponował lata 1430–1432[5]. Niemiecki historyk sztuki Erwin Panofsky przesuwał powstanie Madonny Durán na lata 1436–1437, wskazując na jej prawdopodobną inspirację ikonograficzną – przechowywaną obecnie w melbourneńskiej National Gallery of Victoria Madonnę z Dzieciątkiem Jana van Eycka z około 1433[6]. Wielkość tablicy może sugerować, że była to środkowa kwatera jakiegoś tryptyku lub pojedyncza tablica wotywna.

Nieznana jest zarówno osoba zamawiającego, jak i miejsce pierwotnego przeznaczenia dzieła, chociaż zachowane flamandzkie kopie wskazują na Brugię. Około roku 1500 obraz pojawił się prawdopodobnie w Hiszpanii, co sugerują powstałe w tym okresie liczne niezachowane kopie dzieła[7]. Swój tytuł obraz zawdzięcza ostatniemu właścicielowi, młodszemu synowi markiza Perales, Pedrowi Fernándezowi Duránowi y Bernaldo de Quirós (1846–1930), który nabył dzieło Weydena w 1899 roku i w testamencie z 1923 roku (wraz z wieloma innymi obrazami i dziełami sztuki) zapisał je Muzeum Prado[8][9]. Muzeum przejęło obraz w 1931 roku nadając mu numer inwentarzowy 2722[10].

Opis obrazu[edytuj | edytuj kod]

Madonna z Dzieckiem obraz Mistrza Haftowanego Listowia z 1510-1520

Na tablicy została przedstawiona tronująca Madonna w białej chuście na włosach, okryta od stóp do głów haftowanym złotymi nićmi maforionem, wbrew wielowiekowej tradycji ubrana całkowicie na czerwono[11][a]. Typ przedstawienia nawiązuje do wcześniejszych prac Weydena (Madonna tronująca w niszy czy Madonna stojąca w niszy), gdzie postać umieszczona jest w architektonicznej kamiennej niszy z maswerkami, niczym rzeźba w gotyckiej apsydzie. Rzeźbiarskie wrażenie podkreśla wystający poza ramę cokół.
Na kolanach Madonna trzyma małego Jezusa ubranego w białą koszulę. Jego wizerunek jest odmienny od większości podobnych przedstawień, gdyż Weyden przedstawił kilkuletnie dziecko. a nie niemowlę. Dzieciątko bawi się kartkami rękopisu, gniotąc je i przewracając. Książka umieszczona została w samym środku kompozycji, co ma symboliczne odniesienie do Słowa Bożego, zajmującego jedno z głównych miejsc w wierze katolickiej. Matka z miłością spogląda na zabawy syna. Nad głową Madonny widać koronę unoszoną przez anioła[12].

Dla wielu historyków sztuki kluczem do zrozumienia sceny jest książka, stronami której bawi się Jezus. Weyden był malarzem świadomym i zaangażowanym religijnie; wszystko, co przedstawiał w swoich dziełach, miało znaczenie symboliczne lub dosłowne. Amerykański historyk sztuki Alfred Acres z Georgetown University dowodzi, iż książka skupia na sobie spojrzenia Marii i Jezusa, który przegląda ją od tyłu do początku; prawa dłoń z werwą gniecie strony, gdy lewa delikatnie chwyta strony i je odwraca. Święta księga często była przedstawiana na tego typu XV-wiecznych obrazach, ale przeważnie było to związane z ideą Madonny jako przedstawicielki mądrości i nauki. Acres twierdzi, iż mały Jezus wraca do Księgi Rodzaju, do historii wygnania człowieka z raju, na co miałyby wskazywać wcześniejsze dzieła artysty, głównie wiedeńska Madonna stojąca w niszy, gdzie widać wizerunki Adama i Ewy stojących po obu stronach niszy[13][14].

Kopie i naśladowcy[edytuj | edytuj kod]

Rogier van der Weyden bądź pracownicy jego warsztatu nigdy nie wykonali innych kopii Madonny z Dzieciątkiem w takim ujęciu. Motyw Jezusa bawiącego się stronicami księgi podjęli natomiast inni malarze. W latach 1510-1520 powstała Madonna z Dzieciątkiem autorstwa niderlandzkiego artysty znanego jako Mistrz Haftowanego Listowia (Meester van het Geborduurd Gebladerte)[b]. Artysta zrezygnował z białej chusty okalającej głowę Madonny na rzecz eleganckiej, ozdobionej perłami przepaski z klejnotem pośrodku, przytrzymującej rozpuszczone włosy Marii. Wycięcie tym razem niebieskiej sukni ozdabiają perły i szafiry. Kolorystyka dzieła Mistrza Haftowanego Listowia jest bardziej wyrazista niż u Weydena. Postać Madonny przedstawiona na tle flamandzkiego zamku i wśród kwiatów wygląda bardziej na księżniczkę. Motyw Jezusa bawiącego się stronami świętej księgi pozostaje ten sam.
Do innych XVI-wiecznych przykładów użycia podobnego motywu zalicza się obraz Colijna de Cotera z Museum für Kunst und Kulturgeschichte w Dortmundzie[c] lub dzieło anonimowego artysty z kolekcji Rodrigueaza Bauza w Madrycie[15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Szaty wierzchnie Madonny (szeroka suknia i maforion) są utrzymane w tej samej tonacji barwnej. Jedynymi nieczerwonymi akcentami kolorystycznymi są: widoczny przy dekolcie fragment koszuli, rąbek szaty spodniej ze złotogłowiu i mankiet spodniego rękawa oraz strój głowy
  2. ↑ Obraz znajduje się obecnie w Philadelphia Museum of Art
  3. ↑ Coter jest autorem jeszcze jednego dzieła Madonna z Dzieciątkiem koronowana przez anioły, gdzie wątek przewracającego kartki Jezusa również się pojawia, choć jest on rozbudowany o kolejne elementy ikonograficzne. Obraz znajduje się obecnie w Art Institute of Chicago Obraz on-line

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Madonna in Red or Duran Madonna [w:] Rogier Van Der Weyden. Rogier de le Pasture. Official Painter to the City of Brussels, Portrait Painter of the Burgundian Court, Bruxelles: Musée Communal, Maison du Roi (Bruxelles), Crédit Communal de Belgique, 1979, s. 143.
  2. ↑ Larry Silver, The paintings of Quinten Massys with Catalogue Raisonné, Oxford: Phaidon, 1984, s. X
  3. ↑ Lorne Campbell, Rogier Van Der Weyden and His Workshop, „Proceedings of the British Academy” 84, 1994, s. 1–24.
  4. ↑ Dirk de Vos, Rogier van der Weyden. Das Gesamtwerk, München: Hirmer, 1999 (Rogier van der Weyden. The Complete Works, Antwerp 1999).
  5. ↑ Albert Châtelet, Rogier van der Weyden, Milano: Electa, 1999, s. 47, 138.
  6. ↑ Enrique Lafuente Ferrari, El Prado. Pintura nórdica, Madrid: Aguilar, 1977, s. 68.
  7. ↑ On-line Jstor: Robert A. Koch, Copies of Roger van der Weyden’s „Madonna in Red”, Record of the Art Museum, Princeton University, Vol. 26, No. 2 (1967), s. 52.
  8. ↑ Lucía Villarreal Gato: Fernández Durán y Bernaldo de Quirós, Pedro. Museo Nacional del Prado. Enciclopedia online. [dostęp 2014-06-16]. (hiszp.).
  9. ↑ Museo Nacional del Prado On-line gallery. Museo Nacional del Prado. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).
  10. ↑ Max J. Friedländer, Nicole Veronee-Verhaegen, Rogier van der Weyden and the Master of Flémalle, New York: Frederick A. Praeger, 1967, s. xxviii.
  11. ↑ Pablo López de Osaba, Wolfgang Braunfels, Luitpold Dussler, Willibald Sauerländer, The Prado Museum. Illustrated guide, Cero Ocho, 1981, s. 152
  12. ↑ Emil Krén, Daniel Marx: Virgin and Child (Durán Madonna) by Rogier van der Weyden. Web Gallery of Art. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).
  13. ↑ Alfred Acres, Rogier van der Weyden's Painted Texts, "Artibus et Historiae", t. 21, nr 41, 2000 s. 77-79
  14. ↑ Erwin Panofsky, Early Netherlandish Painting: v. 1, Westview Press, 1971, ISBN 978-0-06-430002-5
  15. ↑ On-line Jstor: Robert A. Koch, Copies of Roger van der Weyden's "Madonna in Red", Record of the Art Museum, Princeton University, Vol. 26, No. 2 (1967), s. 51-52

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Antoni Ziemba: Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500. Niderlandzkie malarstwo tablicowe Tom II. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2008. ISBN 978-83-235-0443-6.
  • Antonio J. Onieva: The new complete guide to the Prado Museum. Madrid: Prado Museum. ISBN 84-85432-93-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Madonna_Durán&oldid=72148094”