Metalepsja

Metalepsja (z gr. μετάληψις metálēpsis – "zmiana, udział") – figura stylistyczna i retoryczna, która polega na zmianie opisu czasu, ciągu przyczynowo-skutkowego lub relacji jakiegoś zdarzenia poprzez:

• zastąpieniu opisu upływu czasu opisem zjawiska o takim samym okresie trwania;
• mówienie o skutku, jakby był przyczyną, i o przyczynie, jakby była skutkiem;
• zastąpienie opisu samego faktu opisem okoliczności, w jakich ten fakt miał miejsce.

Metalepsja może być rodzajem metonimii, aluzji, peryfrazy bądź eufemizmu. Figura często stosowana w poezji, np.

Trzy razy księżyc odmienił się złoty

Gdy na tym piasku rozbiłem namioty.

Juliusz Słowacki, Ojciec zadżumionych

W tym przypadku poeta zastosował metalepsję w pierwszej wersji, czyli zastąpił termin „trzy miesiące” określeniem współzależnym chronologicznie.

Bibliografia

• Słownik wyrazów obcych PWN
• Słownik... Władysława Kopalińskiego
• Stanisław Sierotwiński, Słownik terminów literackich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970, wyd. III, bez ISBN.