Mieczysław Szmerling
| Zawód, zajęcie |
bokser |
|---|---|
| Narodowość |
polskia i żydowska |
| Stanowisko |
funkcjonariusz Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim |
Mieczysław Szmerling – polski bokser żydowskiego pochodzenia, funkcjonariusz Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim, kolaborant III Rzeszy.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Przed wybuchem II wojny światowej miał być bokserem[1].
W trakcie okupacji niemieckiej wstąpił w szeregi Żydowskiej Służby Porządkowej (niem. Jüdischer Ordnungsdienst), której zadaniem było utrzymywanie porządku w getcie warszawskim. Początkowo służył w randze podobwodowego. Od listopada 1941 roku był dowódcą 200-osobowej kompanii przeciwepidemicznej, którą powołano w ramach ŻSP do pomocy służbom sanitarnym w walce z epidemią tyfusu[2]. Jeszcze przed rozpoczęciem masowych wywózek do obozu zagłady w Treblince dał się poznać jako funkcjonariusz stosujący skrajnie brutalne metody. Z powodu oskarżeń o bicie podejrzanych kilkukrotnie stawał przed policyjną komisją dyscyplinarną[3].
22 lipca 1942 roku w getcie warszawskim rozpoczęła się tzw. Wielka akcja deportacyjna[4]. Kilka dni później na polecenie zastępcy szefa „referatu żydowskiego” w warszawskim Gestapo, SS-Untersturmführera Karla Georga Brandta, Szmerling został awansowany do stopnia obwodowego[5]. W czasie „Wielkiej Akcji” pełnił funkcję dziennego kierownika Umschlagplatzu, współpracując z Niemcami przy formowaniu transportów do Treblinki[6]. Tym samym stał się jednym z trzech – obok Józefa Szeryńskiego i Jakuba Lejkina – najważniejszych członków kierownictwa ŻSP, a zarazem jedną z najbardziej wpływowych osób w getcie[7].
Jako kierownik Umschlagplatzu zasłynął z bezwzględności, a wręcz bestialstwa[8][9]. Według niektórych relacji jego gorliwość sięgała tak dalece, że nie zgadzał się na zwolnienie z Umschlagplatzu żadnego mieszkańca getta, „ani za najwyższą łapówkę, ani nawet na rozkaz urzędników i żołnierzy niemieckich”[10]. W innych źródłach, m.in. w relacji Emanuela Ringelbluma, jest natomiast opisywany jako łapownik, który zwalniał z Umschlagplatzu tylko w zamian za pieniądze lub kosztowności[11][12]. Niejednokrotnie z szeregów policji usuwał funkcjonariuszy, którzy potajemnie wypuszczali Żydów z placu przeładunkowego[1].
Szmerling pełnił służbę na Umschlagplatzu m.in. 5 lub 6 sierpnia 1942 roku, kiedy to wywieziono do Treblinki podopiecznych i pracowników gettowych internatów i sierocińców, w tym Janusza Korczaka i Stefanię Wilczyńską. Według relacji Nachuma Remby to on miał wydać rozkaz dołączenia dzieci i ich opiekunów do transportu, aby osiągnąć „dzienny limit” deportowanych[13][14]. 21 września, w ostatnim dniu „Wielkiej Akcji”, wraz z Jakubem Lejkinem odeskortował na Umschlagplatz zredukowanych funkcjonariuszy ŻSP – swych byłych kolegów i podwładnych, a także ich rodziny[15].
Ze względu na swą postawę w czasie „Wielkiej Akcji” Szmerling stal się symbolem okrucieństwa policji żydowskiej[10]. Niemcy mieli nadać mu przydomek „Żydowski kat”, natomiast wśród warszawskich Żydów był znany jako „Balbo” (ze względu na fizyczne podobieństwo do włoskiego marszałka)[16]. Został na niego wydany wyrok śmierci przez Żydowską Organizację Bojową[17]. Nieudanego zamachu na Szmerlinga dokonał w sierpniu 1942 roku, Henoch Gutman[18].
Odniesienia w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Mieczysław Szmerling wzmiankowany jest w kilku wierszach Władysława Szlengela, w tym między innymi Résumé, czyli Krakowiaki makabryczne[19], Trzy listy o wąsach i bródce[20], Kartka z dziennika „akcji”[21], Pożegnanie z czapką[22].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ringelblum 1983 ↓, s. 404.
- ↑ Person 2018 ↓, s. 77.
- ↑ Person 2018 ↓, s. 200–201.
- ↑ Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 1340.
- ↑ Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 1343.
- ↑ Person 2018 ↓, s. 200.
- ↑ Person 2018 ↓, s. 195.
- ↑ Person 2018 ↓, s. 201, 204.
- ↑ Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 461.
- ↑ a b Person 2018 ↓, s. 201.
- ↑ Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 1346.
- ↑ Ringelblum 1983 ↓, s. 457, 460.
- ↑ Ringelblum 1983 ↓, s. 606.
- ↑ Olczak-Ronikier 2011 ↓, s. 430–431.
- ↑ Engelking i Leociak 2013 ↓, s. 1395–1396.
- ↑ Ringelblum 1983 ↓, s. 563.
- ↑ Imię: Mieczysław Nazwisko: Szmerling. new.getto.pl. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ Grupińska 2014 ↓, s. 69.
- ↑ Co czytałem umarłym; Władysław Szlengel - Résumé, czyli Krakowiaki makabryczne. wolnelektury.pl. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ Co czytałem umarłym; Władysław Szlengel - Trzy listy o wąsach i bródce. wolnelektury.pl. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ Co czytałem umarłym; Władysław Szlengel - Kartka z dziennika „akcji”. wolnelektury.pl. [dostęp 2022-11-20]. (pol.).
- ↑ Person 2018 ↓, s. 207–208.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście [e-book/epub]. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-28-0.
- Anka Grupińska: Odczytanie listy. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2014. ISBN 978-83-7536-734-8.
- Joanna Olczak-Ronikier: Korczak. Próba biografii. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2011. ISBN 978-83-7414-077-5.
- Katarzyna Person: Policjanci. Wizerunek Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, 2018. ISBN 978-83-65254-78-8.
- Emanuel Ringelblum: Kronika getta warszawskiego. Warszawa: Czytelnik, 1983. ISBN 83-07-00879-4.