Prządkowate (pająki)
| Nephilinae[1] | |
| Simon, 1894 | |
 Herennia multipuncta (samiec na samicy) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Infrarząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina |
prządkowate |
| Zasięg występowania | |
| |
Prządkowate (Nephilinae) – klad dużych sieciowych tropikalnych pająków z grupy Araneomorphae (klasyfikowany niekiedy jako odrębna rodzina Nephilidae). Należą do niej największe na świecie pająki tkające sieci. Największym przedstawicielem grupy i zarazem największym pająkiem tkającym sieci łowne jest Nephila komaci, której samice dorastają do około 4 cm długości. Prządkowate tkają również jedne z największych sieci – u niektórych gatunków ich średnica przekracza 1 m[2] (według niektórych autorów dochodzić może nawet do 1,5 m[3]). Większe sieci (do 2800 cm2 powierzchni) tkają tylko Caerostris darwini[4]. U większości prządkowatych, z wyjątkiem Clitaetra, występuje wyraźny dymorfizm płciowy: samice są znacznie większe od samców[5] (u Clitaetra także są większe, lecz nie aż w takim stopniu jak u Nephilinae[2]).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Grupa Nephilinae obejmuje kilkadziesiąt gatunków zgrupowanych w cztery lub pięć rodzajów – zaliczanych dawniej do rodzin krzyżakowatych (Araneidae) lub kwadratnikowatych (Tetragnathidae): Clitaetra, Herennia, Nephilengys, Nephila[6] i Nephilingis[7]. Większość analiz filogenetycznych sugeruje, że Clitaetra jest najbardziej bazalną linią wewnątrz Nephilinae[3][8]. Analiza przeprowadzona przez Kuntnera i in. (2013) wskazuje jednak na zupełnie inną filogenezą prządkowatych: według niej najbardziej bazalny jest klad obejmujący Nephilengys i Herennia, w drugim kladzie najbardziej bazalną linią jest Nephila, siostrzana do kladu obejmującego Nephilingis (rodzaj wyodrębniony z Nephilengys), który z kolei jest siostrzany do grupy obejmującej Clitaetra i większość gatunków tradycyjnie zaliczanych do Nephila. Sami autorzy przyznają jednak, że kwestia braku monofiletyzmu Nephila jest dyskusyjna[7].
Przez większość XX wieku prządkowate były klasyfikowane jako podrodzina krzyżakowatych[9]. Pokrewieństwo prządkowatych wewnątrz grupy Araneoidea nie jest jednak jasne – niektóre analizy sugerowały, że najbliższymi krewnymi prządkowatych są kwadratnikowate[3], podczas gdy według innych Nephilidae stanowią grupę siostrzaną dla wszystkich pozostałych Araneoidea[8]. Większość nowszych analiz wskazuje jednak, że prządkowate są taksonem siostrzanym dla krzyżakowatych[10][11][9] albo nawet, że są zagnieżdżone w obrębie krzyżakowatych[12][9]. Z tego powodu niektórzy autorzy z powrotem włączają prządkowate do krzyżakowatych jako podrodzinę Nephilinae[12][9], co zostało zaakceptowane przez autorów World Spider Catalog[13].
Ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Potencjalnie najstarszym znanym przedstawicielem prządkowatych jest środkowojurajska Nephila jurassica, żyjąca przed około 165 mln lat[14]. Taki minimalny wiek powstania Nephilidae zgadza się z datowaniem na podstawie danych biogeograficznych[3], lecz jest znacznie wyższy niż sugerowało to datowanie molekularne[15][7]. Ponadto przynależność N. jurassica do Nephilidae została zakwestionowana przez Kuntnera i in. (2013)[7]. Także autorzy opisu N. jurassica w późniejszej publikacji (Selden, Shih i Ren, 2013) wyłączyli go z rodzaju Nephila (przenosząc go do osobnego rodzaju Mongolarachne) i w ogóle z prządkowatych[16]. W zapisie kopalnym znacznie częściej występują samce prządkowatych[14]. Sugerowano, że prządkowate prawdopodobnie wyewoluowały na terenach Gondwany[3], jednak przeczą temu dane molekularne, wskazujące na powstanie Nephilinae prawdopodobnie około 40 mln lat temu, już po rozpadzie Gondwany. Zdaniem autorów równie prawdopodobne wydaje się pochodzenie rodziny z Afryki, Azji lub Australazji[7].
- Kladogram Nephilidae według Kuntnera i współpracowników (2008)[8]
| Nephilidae |
| |||||||||
- Kladogram Nephilidae według Kuntnera i współpracowników (2013)[7]
| Nephilidae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nephilinae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Matjaž Kuntner, Jonathan A. Coddington. Discovery of the largest orbweaving spider species: The evolution of gigantism in Nephila. „PLoS ONE”. 4 (10): e7516, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007516. PMID: 19844575. (ang.).
- ↑ a b c d e Matjaž Kuntner. Phylogenetic systematics of the Gondwanan nephilid spider lineage Clitaetrinae (Araneae, Nephilidae). „Zoologica Scripta”. 35 (1), s. 19–62, 2006. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00220.x. (ang.).
- ↑ Matjaž Kuntner, Ingi Agnarsson. Web gigantism in Darwin's bark spider, a new species from Madagascar (Araneidae: Caerostris). „Journal of Arachnology”. 38 (2), s. 346–356, 2010. DOI: 10.1636/B09-113.1. (ang.).
- ↑ Jonathan A. Coddington, Gustavo Hormiga, Nikolaj Scharff. Giant female or dwarf male spiders?. „Nature”. 385, s. 687–688, 1997. DOI: 10.1038/385687a0. (ang.).
- ↑ Norman I. Platnick, Nephilidae, [w:] The World Spider Catalog, Version 13.5, American Museum of Natural History., DOI: 10.5531/db.iz.0001 [dostęp 2013-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f Matjaž Kuntner, Miquel Arnedo, Peter Trontelj, Tjaša Lokovšek, Ingi Agnarsson. A molecular phylogeny of nephilid spiders: Evolutionary history of a model lineage. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 69 (3), s. 961–979, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.06.008. (ang.).
- ↑ a b c Matjaž Kuntner, Jonathan A. Coddington, Gustavo Hormiga. Phylogeny of extant nephilid orb-weaving spiders (Araneae, Nephilidae): testing morphological and ethological homologies. „Cladistics”. 24 (2), s. 147–217, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2007.00176.x. (ang.).
- ↑ a b c d Ward C. Wheeler i inni. The spider tree of life: phylogeny of Araneae based on target-gene analyses from an extensive taxon sampling. „Cladistics”, 2017. DOI: 10.1111/cla.12182. (ang.).
- ↑ Fernando Álvarez-Padilla, Dimitar Dimitrov, Gonzalo Giribet, Gustavo Hormiga. Phylogenetic relationships of the spider family Tetragnathidae (Araneae, Araneoidea) based on morphological and DNA sequence data. „Cladistics”. 25 (2), s. 109–146, 2009. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00242.x. (ang.).
- ↑ Nicole L. Garrison, Juanita Rodriguez, Ingi Agnarsson, Jonathan A. Coddington, Charles E. Griswold, Christopher A. Hamilton, Marshal Hedin, Kevin M. Kocot, Joel M. Ledford, Jason E. Bond. Spider phylogenomics: untangling the Spider Tree of Life. „PeerJ”. 4: e1719, 2016. DOI: 10.7717/peerj.1719. (ang.).
- ↑ a b Dimitar Dimitrov, Ligia R. Benavides, Miquel A. Arnedo, Gonzalo Giribet, Charles E. Griswold, Nikolaj Scharff, Gustavo Hormiga. Rounding up the usual suspects: a standard target-gene approach for resolving the interfamilial phylogenetic relationships of ecribellate orb-weaving spiders with a new family-rank classification (Araneae, Araneoidea). „Cladistics”. 33 (3), s. 221–250, 2017. DOI: 10.1111/cla.12165. (ang.).
- ↑ World Spider Catalogue: Family: Araneidae Clerck, 1757. [w:] World Spider Catalogue. Version 18.0 [on-line]. Natural History Museum Bern, 2017. [dostęp 2017-05-30]. (ang.).
- ↑ a b Paul A. Selden, ChungKun Shih, Dong Ren. A golden orb-weaver spider (Araneae: Nephilidae: Nephila) from the Middle Jurassic of China. „Biology Letters”. 7 (5), s. 775–778, 2011. DOI: 10.1098/rsbl.2011.0228. (ang.).
- ↑ Su Yongchao, Chang Yunghau, Deborah Smith, Zhu Mingsheng, Matjaž Kuntner, Tso Imin. Biogeography and speciation patterns of the golden orb spider genus Nephila (Araneae: Nephilidae) in Asia. „Zoological Science”. 28 (1), s. 47–55, 2011. DOI: 10.2108/zsj.28.47. (ang.).
- ↑ Paul A. Selden, ChungKun Shih, Dong Ren. A giant spider from the Jurassic of China reveals greater diversity of the orbicularian stem group. „Naturwissenschaften”. 100 (12), s. 1171–1181, 2013. DOI: 10.1007/s00114-013-1121-7. (ang.).