Nizina Cisańska

Nizina Cisańska

Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Kotlina Panońska
Podprowincja	Wielka Nizina Węgierska
Makroregion	Nizina Cisańska
Zajmowane jednostki administracyjne	Węgry Rumunia Serbia (Wojwodina)

Nizina Cisańska (554.6; węg. Tisza-vidék, Tiszántul) – makroregion fizycznogeograficzny wyróżniany w uniwersalnej dziesiętnej regionalizacji fizycznogeograficznej Europy w ślad za podziałem tradycyjnie przyjętym w geografii węgierskiej. Obejmuje wschodnią część Wielkiej Niziny Węgierskiej, między międzyrzeczem Dunaju i Cisy a zachodnimi stokami Karpat Wschodnich, Gór Zachodniorumuńskich i Karpat Południowych, z wyłączeniem Niziny Zakarpackiej, Równiny Satmarskiej i wysoczyzny Nyírség.

Niziny Cisańskiej nie należy mylić z wyróżnianą w partykularnej rumuńskiej regionalizacji fizycznogeograficznej Niziną Cisy (rum. Câmpia Tisei, Câmpia de Vest).

Nizina Cisańska stanowi rozległą, płaską równinę zbudowaną z osadów rzecznych (madów) z udziałem utworów eolicznych – piasków i lessów. Klimat Niziny jest suchy i kontynentalny; jest to najsuchsza część dzisiejszych Węgier (na równinie Małej Kumanii przeciętne roczne opady nie sięgają 500 mm). Pierwotną formacją roślinną Niziny był step i lasostep, obecnie nizina jest w niemal w całości zajęta pod intensywne rolnictwo. Krajobraz Niziny jest monotonny, różnice wysokości względnej w zasięgu wzroku nie przekraczają kilku metrów. Z tego powodu podstawą podziału na pomniejsze regiony są liczne rzeki przecinające nizinę.

Geografia węgierska dzieli węgierską część Niziny na części odnoszące się do biegu Cisy: krainy górnej (Felső-Tisza-vidék), środkowej (Közép-Tisza-vidék) i dolnej Cisy (Alsó-Tisza-vidék), równinę Hajdúság, krainę Berettyó i Kereszu (Berettyó–Körös-vidék) oraz międzyrzecze Kereszu i Maruszy (Körös–Maros köze). Szczegółowy podział jest następujący:

kraina górnej Cisy (Felső-Tisza-vidék)

Felső-Tisza-vidék – kraina górnej Cisy (z węgierską częścią Równiny Satmarskiej)

• kraina Bodrogköz (Bodrogköz)
• kraina Rétköz (Rétköz)

kraina środkowej Cisy (Közép-Tisza-vidék)

Közép-Tisza-vidék – kraina środkowej Cisy

• kraina Takty (Taktaköz)
• dolina zalewowa Borsod (Borsodi-ártér)
• dolina zalewowa Heves (Hevesi-ártér)
• dolina zalewowa Szolnok (Szolnoki-ártér)
• równina Jazygii (Jászság)
• równina Tiszafüred–Kunhegyes (Tiszafüred–Kunhegyesi-sík)
• równina Szolnok–Túr (Szolnok–Túri-sík)
• zakole Cisy (Tiszazug)
• równina Hortobágy (Hortobágy)

kraina dolnej Cisy (Alsó-Tisza-vidék)

Alsó-Tisza-vidék – kraina dolnej Cisy

• ujście Maruszy (Marosszög)
• południowa dolina Cisy (Dél-Tisza-völgy)

kraina Hajdúság (Hajdúság)

Kraina Hajdúság

• grzbiet Hajdú (Hajdúhát)
• południowy Hajdúság (Dél-Hajdúság)

kraina Berettyó i Kereszu (Berettyó–Körös-vidék)

Berettyó–Körös-vidék – kraina Berettyó i Kereszu

• równina Dévaványa (Dévaványai-sík)
• bagna Wielki Sárrét (Nagy-Sárrét)
• międzyrzecze Berettyó i Kálló (Berettyó-Kálló köze)
• grzbiet lessowy Érmellék (Érmelléki löszös hát)
• równina Bihar (Bihari-sík)
• bagna Mały Sárrét (Kis-Sárrét)
• równina nad Kereszem (Körös menti sík)

międzyrzecze Kereszu i Maruszy (Körös–Maros köze)

Körös–Maros köze – międzyrzecze Kereszu i Maruszy

• grzbiet Csanád (Csanádi-hát)
• grzbiet Békés (Békési-hát)
• równina Békés (Békési-sík)
• równina Csongrád (Csongrádi-sík)
• ujście Kereszu (Körösszög)

Nizina Cisańska według regionalizacji uniwersalnej obejmuje również dwa regiony zaliczane w geografii węgierskiej do Średniogórza Północnowęgierskiego:

• dolina Hornadu (Hernád-völgy)
• kraina Szerencs (Szerencsköz)

Bibliografia

• Zoltán Dövényi Magyarország kistájainak katasztere, Magyar Tudományos Akadémia Földrajztudományi Kutatóintézet, Budapest 2010, ISBN 978-963-9545-29-8 (węg.), za: Magyarország földrajzi kistájainak növényzete (węg.)

Źródła

• Jerzy Kondracki Fizycznogeograficzna regionalizacja Czech, Słowacji, Węgier i Rumunii w układzie dziesiętnym, „Przegląd Geograficzny”, tom LXVIII, z 3-4, 1996, s. 457-466
• Józef Szaflarski Rumunia, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
• Józef Szaflarski Węgry, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
• Márton Pécsi, Béla Sárfalvi Węgry, PWN 1971
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Rumunia. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983/84.
• Krystyna Jawecka, Teresa Zakrzewska (red.) Mapa przeglądowa Europy. Jugosławia. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1984/85.
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Węgry. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1985.
• Przemysław Burchard Węgry, PW „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1988, ISBN 83-214-0554-1.
• JerzyJ. Midzio JerzyJ., Krajobrazy węgierskie, Warszawa: WSiP, 1988, ISBN 83-02-03732-X, OCLC 749352013 .brak strony (książka)
• WiesławaW. Rusin WiesławaW., Węgry, Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2005, ISBN 83-7304-416-7, OCLC 69312478 .brak strony (książka)