Pałac w Górze nad Narwią
Pałac w Górze nad Narwią – ruiny letniej rezydencji podskarbiego Stanisława Poniatowskiego. Pałac został zbudowany w stylu klasycystycznym około 1780 roku we wsi Góra, wg projektu Stanisława Zawadzkiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pałac wybudowano około 1780 roku wg projektu architekta Stanisława Zawadzkiego. Rezydencję zlokalizowano na wysokim brzegu odnogi Narwi, a inicjatorem budowy był podskarbi wielki litewski i bratanek króla Stanisław Poniatowski (1754 - 1833). Podskarbi Poniatowski organizował spotkania wzorowane na obiadach czwartkowych swojego wuja – króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pałac gościł w swych murach takie osobistości jak Ignacy Krasicki, Adam Naruszewicz, Stanisław Trembecki i Józef Wybicki[1].
Po przejęciu tych terenów w wyniku rozbiorów przez Królestwo Prus, majątek został sprzedany 25 czerwca 1796 roku[1] i przeszedł na własność szambelana królewskiego, prezesa Senatu Księstwa Warszawskiego i Towarzystwa Gospodarczo-Rolnego Ludwika Szymona Gutakowskiego, który stworzył w Górze gospodarstwo rolne. W 1801 roku pałac namalował Zygmunt Vogel. W 1838 roku jego syn Wacław Gutakowski dokonał zamiany terenów wsi Olszewnica, Krubin, Janówek i Góra na tereny w piotrkowskim i tym samym pałac przeszedł na własność państwa, a następnie został przeznaczony na siedzibę prawosławnych archirejów, w których posiadaniu znajdywał się do I wojny światowej.
Podczas I wojny światowej w 1915 roku pałac został uszkodzony w wyniku ostrzału[2].
Od 1933 roku w odrestaurowanym budynku działała "Państwowa Niższa Szkoła Rolnicza Żeńska w Willi Górze", która od 1937 roku po przekształceniu nosiła nazwę "Państwowa Szkoła Przysposobienia Gospodyń Wiejskich w Willi Górze"[3].
Podczas II wojny światowej pałac spłonął i nie został już odbudowany. Jego teren przejął Zakład Doświadczalny Polskiej Akademii Nauk, który doprowadził do dewastacji park i najbliższe otoczenia pałacu[2]. Obecnie pałac znajduje się w stanie daleko posuniętej ruiny.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Pałac miał kształt prostokąta z ryzalitem ma osi. Ryzalit ten był zamknięty trójbocznie. Pałac pokryty był dachem krytym dachówką. Parter zajmowało 14 pomieszczeń o charakterze reprezentacyjnym, a piętro mieściło pomieszczenia mieszkalne[1]. W pałacu znajdowało się 46 okien[2]. W centralnej części wnętrza mieściła się ośmioboczna sala balowa o wysokości dwóch kondygnacji[2]. Wnętrza ozdabiały polichromie autorstwa Szymona Mańkowskiego[1]. Około 1888 roku pałac niekorzystnie przebudowano obniżając dach[2].
Rezydencja otoczona była kilkuhektarowym parkiem, a prowadziła do niej wysadzana lipami aleja i podjazd w kształcie podkowy.
W pobliżu pałacu zachował się klasycystyczny spichlerz oraz oficyna i kuźnia z XVIII wieku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Nasza Historia: Początki pałacu w Górze - Gazeta Powiatowa [online], gazetapowiatowa.pl, 28 stycznia 2022 [dostęp 2022-10-24] (pol.).
- ↑ a b c d e Lechosław Herz, Mazowsze z sercem: Ruiny książęcego pałacu w Górze nad Narwią [online], Mazowsze z sercem, 7 kwietnia 2015 [dostęp 2022-10-24].
- ↑ Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej. R. 19, 1936 nr 12 (31 XII), [Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego], 1936 [dostęp 2022-10-25].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Libicki, Dwory i Pałace wiejskie na Mazowszu, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2013,
- M. G. Zieliński, Góra, „Spotkania z Zabytkami” 1994, nr 4,
- M. G. Zieliński, Pałac w Górze, „Nasza Gmina” 1993, nr 3 i 4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Góra (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 685.