Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach
| gimnazjum / liceum ogólnokształcące | |
.jpg) Budynek gimnazjum w 1904 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Wały Gimnazjalne |
| Data założenia |
1817 |
| Patron | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
| 50°04′57,00″N 25°09′05,04″E/50,082500 25,151400 | |
| Strona internetowa | |
Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach – polska szkoła z siedzibą w Brodach w okresie II Rzeczypospolitej, od 1938 o statusie gimnazjum i liceum ogólnokształcącego.
.jpg)
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie w okresie zaboru austriackiego została założona prywatna trzyletnia szkoła realna w 1817 pod nazwą Israelitische Realschule[1][2]. Szkoła była prowadzona przez gminę izraelicką, aczkolwiek uczyli się w niej również Polacy i Rusini, zaś wykładano głównie przedmioty handlowe[2].
W 1853 wyznaniowa dotychczas placówka została upaństwowiona i przemianowana w trzyklasową państwową szkołę realną (K. K. Vollständige 3-klasssige Unterrealschulle in Brody), a utrzymanie szkoły i wynagradzanie nauczycieli spoczywał odtąd na gminie miejskiej[2][1]. W 1865 szkoła została przekształcona w czteroklasowe niższe państwowe gimnazjum realne (K. K. Realgymnasium)[1][2]. W 1875 władze cesarskie wydały zgodę na utworzenie ośmioklasowego gimnazjum, z zastrzeżeniem spełnienia szeregu warunków[2]. Od 1878 działało wyższe gimnazjum typu klasycznego (niem. K. K. Real und Ober-Gymnasium in Brody)[1]. Pierwsze egzaminy maturalne zorganizowano w 1879[2]. W 1897 w szkole uczyło się 341 uczniów[2]. W 1881 podjęto budowę budynku szkoły (jeden z ww. warunków; projekt budynku wykonali Bronisław Bauer i Jan Doliński) i w tym czasie nadano jej nazwę patrona arcyksięcia Rudolfa: Realne i Wyższe Gimnazjum im. Rudolfa (K. K. Rudolfs Real– und Obergymnasium)[2]. W 1893 dotychczasowy program realny gimnazjum został zastąpiony typem klasycznym[2]. W 1904 na wniosek zastępcy burmistrza Brodów dr. Stanisława Rittela rada miejska przyjęła uchwałę o skasowaniu języka niemieckiego jako wykładowego w gimnazjum[3]. Od 1906/1907 wykładowy język niemiecki był stopniowo zastępowany przez język polski[1] (ostatnia matura w języku niemieckiej odbyła się w 1914)[2]. W 1914 gimnazjum liczyło 601 uczniów[2].
Gimnazjum mieściło się w należącym pierwotnie do gminy dwupiętrowym, obszernym budynku, który uległ uszkodzeniom podczas I wojny światowej (Brody znalazły się na linii frontu)[2]. W późniejszym czasie nauka w gimnazjum była utrudniona z uwagi na wojny Polaków z Ukraińcami i bolszewikami[2]. Z uwagi na trudności w odbudowie szkoły ze środków własnych gmina w 1920 przekazała gimnazjum na rzecz Skarbu Państwa i w tym roku ponownie prowadzono w nim naukę[4][2][5]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości władze II Rzeczypospolitej 31 grudnia 1920 zatwierdziły nazwę szkoły „Państwowe Gimnazjum im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach”[6]. Od 1923 gimnazjum prowadzono w typie klasycznym, z językiem łacińskim od IV klasy[2]. W latach 20. szkoła mieściła się przy Wałach Gimnazjalnych[1]. W 1926 w gimnazjum prowadzono osiem klas w 14 oddziałach, w których uczyło się 460 uczniów płci męskiej oraz 74 uczennice[1].
Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Wojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „Państwowe Gimnazjum im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach” zostało przekształcone w „Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter męski, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym łączonym z przyrodniczym[7].
W czasach współczesnych budynek gimnazjum mieści się pod adresem ulicy Mychajło Kociubynskiego 10. Przed gmachem szkoły w 1984 odsłonięto pomnik przedstawiający zbiorowo popiersia pięciu absolwentów gimnazjum; przedstawieni zostali niepolscy wychowankowie szkoły: Joseph Roth, Osyp Rozdolski, Stepan Tudor, Iwan Trusz, Wasyl Szczurat.
Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]
- Wilhelm Gabrigel (1878–1881)[1]
- Franciszek Adlof (1881–1896)[1][2]
- Stanisław Librewski (1896-1903)[1][2]
- Edward Schirmer (1903-1916)[1][2]
- Franciszek Niewolak (II 1916-1927)[1][8][2]
- Henryk Krzyżanowski (koniec lat 20.)[2]
- Władysław Sołtysik (kierownik, początek lat 30.)[9]
Nauczyciele[edytuj | edytuj kod]
Uczniowie i absolwenci[edytuj | edytuj kod]
- Karol Bogucki – polski duchowny rzymskokatolicki (1889)
- Jan Byra – polski nauczyciel, oficer (1913)
- Izydor Chotiner – polski lekarz, oficer (1894)
- Wawrzyniec Dayczak – polski architekt (1903)
- Petro Fedun – ukraiński oficer (1938)
- Marceli Gosławski – polski generał
- Ignacy Hudyma – duchowny prawosławny
- Zygmunt Irżabek – polski nauczyciel (1901)
- Roman Jaworski – polski pisarz (1901)
- Józef Kannenberg – polski nauczyciel (1880)
- Maksymilian Landau – polski nauczyciel, oficer (1900)
- Adam Lewak – polski historyk, bibliotekarz (1911)
- Jan Olszański – duchowny (1938)
- Franciszek Persowski – polski historyk, pedagog[10]
- Tadeusz Poliszewski – oficer
- Joseph Roth – austriacki pisarz, dziennikarz (1913)
- Osyp Rozdolski – ukraiński teolog, filozof
- Piotr Sosialuk – polski oficer (1912)
- Stanisław Strzetelski – polski dziennikarz, poseł (1913)
- Wasyl Szczurat – ukraiński pedagog
- Stepan Tudor – ukraiński pisarz
- Iwan Trusz – ukraiński malarz
- August Witkowski – polski fizyk, rektor UJ
- Leopold Wołowicz – polski nauczyciel (1902)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 167.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Franciszek Niewolak: Krótki zarys historii gimnazjum państwowego w Brodach ze szczególnem uwzględnieniem ostatniego 10–cio lecia. W: Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach za rok szkolny 1928/29. Brody: 1929, s. 1-4.
- ↑ Upadek posterunku hakatystycznego. „Nowości Illustrowane”. Nr 5, s. 6, 29 października 1904.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach za rok szkolny 1920/21. Brody: 1921, s. 3-4.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach za rok szkolny 1928/29. Brody: 1929, s. 8.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach za rok szkolny 1920/21. Brody: 1921, s. 5.
- ↑ Państwowe licea i gimnazja w Okręgu Szkolnym Lwowskim. „Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 6, s. 261, 30 czerwca 1938.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu za rok szkolny 1927/28. Zbaraż: 1928, s. 4.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum Państwowego im. Józefa Korzeniowskiego w Brodach za rok szkolny 1932/33. Brody: 1933, s. 3.
- ↑ Miejsce na ziemi.