Papierosiarze z Placu Trzech Krzyży

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tablica pamiątkowa odsłonięta w 2021 a ścianie gmachu Instytutu Głuchoniemych przy placu Trzech Krzyży 4/6

Papierosiarze z Placu Trzech Krzyży – książka Józefa Ziemiana opisujące żydowskie dzieci sprzedające papierosy na placu Trzech Krzyży w Warszawie w czasie okupacji niemieckiej.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Fragmenty pierwszej wersji Papierosiarzy z placu Trzech Krzyży ukazały się na łamach łódzkiego Nowego Słowa w latach 1948–1949, a pełna wersja książki w Izraelu w 1963 roku. Książka została przetłumaczona na język polski[1], angielski[2], hiszpański, niemiecki, rumuński. Książka opisuje żydowskie dzieci, które uciekły z getta warszawskiego i sprzedawały papierosy na placu Trzech Krzyży. Niektóre uciekły z getta, gdy latem 1942 roku zaczęła się wywózka jego mieszkańców do obozu zagłady w Treblince.

W 1944 niektórzy papierosiarze wzięli udział w powstaniu warszawskim. Większość z nich przeżyła wojnę[3].

W 1970 roku wystawiano w Bostonie sztukę w języku jidisz[4] Di papyrosn hendler opartą na książce Józefa Ziemiana[4].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 2021 na ścianie gmachu Instytutu Głuchoniemych przy placu Trzech Krzyży 4/6 odsłonięto tablicę upamiętniającą małych papierosiarzy[5] zaprojektowaną przez Antoniego Grabowskiego[6].

Inne informacje[edytuj | edytuj kod]

Niezależnie Ewa Małkowska-Bieniek[7] opisuje historię Dawida Zylberta, który uciekł na „aryjską stronę” z warszawskiego getta i sprzedawał gazety i papierosy na placu Trzech Krzyży.

Podobna historia opisana jest w tangu Papirosen napisanym przez Hermana Yablokoffa. Tango to zostało napisane w 1922 roku na podstawie obserwacji dzieci sprzedających papierosy po pogromach w Grodnie po pierwszej wojnie światowej[8][9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Józef Ziemian: Papierosiarze z Placu Trzech Krzyży. Łódź: Oficyna Bibliofilów, 1995. ISBN 83-86058-33-1.
  2. ↑ Józef Ziemian: The cigarette sellers of Three Crosses Square. Portland, Oregon: Edgware, Middlesex, 2005.
  3. ↑ Grzegorz Lisicki. Dzieci handlowały z Niemcami. Nieznana historia w wojny. „Gazeta Wyborcza”, 4 maja 2011. Warszawa. [dostęp 2018-03-31]. 
  4. ↑ a b Diane K Roskies i Joseph Ziemian, The cigarette vendors: a play in Yiddish = Di papyrosn hendler, program, Boston, Brandeis Yiddish Theater, 1970
  5. ↑ Tomasz Urzykowski: Mali papierosiarze z placu Trzech Krzyży upamiętnieni. Ich historia jest niezwykła. warszawa.wyborcza.pl, 10 października 2021. [dostęp 2021-10-18].
  6. ↑ Papierosiarze z placu Trzech Krzyży. [w:] Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie [on-line]. 23 lutego 2021. [dostęp 2022-07-29].
  7. ↑ Ewa Małkowska-Bieniek: Śladami warszawskich Żydów. Miasto Stołeczne Warszawa. Biuro Promocji Miasta, 2008. (pol.).
  8. ↑ Herman Yablokoff, Der Payatz, around the world with Yiddish Theater, Bartleby Press, 1995
  9. ↑ Tango Voices, Songs From the Soul of Buenos Aires & Beyond, a collection of celebrated tangos around the world, Donald Cohen, Wise Publication
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Papierosiarze_z_Placu_Trzech_Krzyży&oldid=73154596”