Prezydenci Turkmenistanu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Turkmenistan
Godło Turmenistanu
Ten artykuł jest częścią serii:
Ustrój i polityka
Turmenistanu

Wikiprojekt Polityka

Prezydent Turkmenistanugłowa państwa i szef władzy wykonawczej, najwyższy urzędnik państwowy. Jego pozycję w systemie władzy określa konstytucja Turkmenistanu z 1992, kilkakrotnie nowelizowana, w tym po raz ostatni w 2008. Stanowisko prezydenta w latach 1991–2006 zajmował Saparmurat Nijazow. Od 2007 do 2022 funkcję tę sprawował Gurbanguly Berdimuhamedow. W 2022 na stanowisku prezydenta zastąpił jego syn – Serdar Berdimuhamedow.

Pozycja ustrojowa i wybór[edytuj | edytuj kod]

Na mocy konstytucji Turkmenistan jest republiką prezydencką. Prezydent jest głową państwa i szefem władzy wykonawczej, gwarantem niepodległości, integralności terytorialnej, a także najwyższym urzędnikiem w państwie.

Na prezydenta może zostać wybrany obywatel Turkmenistanu, nie młodszy niż 45 lat i nie starszy niż 70 lat, posiadający znajomość języka państwowego, zamieszkujący na stałe od 15 lat w granicach państwa, zatrudniony w instytucjach państwowych, społecznych stowarzyszeniach, w przedsiębiorstwach, instytucjach, organizacjach. Prezydent jest wybierany na okres 7 lat w wyborach powszechnych przez naród, obejmuje swoje stanowisko po złożeniu przysięgi. Procedura wyboru prezydenta określona jest przez prawo[1].

Kompetencje prezydenta[edytuj | edytuj kod]

Prezydent Turkmenistanu wprowadza w życie Konstytucję i ustawy, nadzoruje wykonywanie polityki zagranicznej, reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej, mianuje posłów i przedstawicieli dyplomatycznych organizacji międzynarodowych, przyjmuje zagraniczną korespondencję dyplomatyczną.

Jest głównodowodzącym wojsk Turkmenistanu, wydaje rozkazy o mobilizacji sił zbrojnych, wyznacza dowódców wojskowych. Formuje i przewodzi Państwowej Radzie Bezpieczeństwa Turkmenistanu. Określa kierunek politycznego i gospodarczego rozwoju państwa. Przedkłada parlamentowi do zatwierdzenia budżet państwa. Podpisuje ustawy państwowe, posiada prawo weta (prawo to nie rozciąga się na zmiany w Konstytucji). Prezydent mianuje członków Centralnej Komisji Wyborczej przed przeprowadzeniem referendów i wyborów, wyznacza datę referendów oraz przedwczesnej sesji Parlamentu.

Decyduje w kwestiach nadania i zrzeczenia się obywatelstwa Turkmenistanu oraz zapewnienia azylu politycznego. Nadaje ordery i nagrody państwowe oraz stopnie wojskowe i inne specjalne wyróżnienia państwowe. Za zgodą parlamentu mianuje Prokuratora Generalnego, przewodniczącego Sądu Najwyższego, Ministra Spraw Wewnętrznych i Ministra Sprawiedliwości (Adalata). Decyduje o amnestii. Zarząd stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub jego części.

Prezydent nie może był członkiem parlamentu. Jest objęty immunitetem[1].

Zdjęcie z urzędu i opróżnienie urzędu[edytuj | edytuj kod]

Prezydent Turkmenistanu może zostać zwolniony z obowiązków z powodu niezdolności do ich wykonywania z przyczyn chorobowych; taką decyzję podejmuje parlament głosami co najmniej 2/3 ustawowej liczby deputowanych na podstawie rekomendacji niezależnej komisji lekarskiej. W przypadku naruszenia konstytucji i innych ustaw przez prezydenta parlament może pociągnąć prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej (wniosek w tej sprawie wymaga co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby deputowanych, przyjęcie wniosku wymaga co najmniej 3/4 głosów ustawowej liczby deputowanych). Złożenie prezydenta z urzędu musi zostać następnie zatwierdzone na drodze referendum.

Prezydent nie ma prawa przekazania swoich obowiązków innym organom państwowym (poza wyjątkami, gdy władzę przyjmuje przewodniczący parlamentu). W przypadku, gdy prezydent nie jest w stanie wykonywać swych obowiązków, do czasu wyboru nowego prezydenta Państwowa Rada Bezpieczeństwa Turkmenistanu tymczasowo wyznacza na pełniącego obowiązki prezydenta jednego z zastępców Przewodniczącego Gabinetu Ministrów. W tym przypadku wybory prezydenckie powinny odbyć się w okresie nieprzekraczającym 60 dni od wyznaczenia p.o., przy czym osoba, pełniąca obowiązki prezydenta, nie może kandydować w tych wyborach[2][1].

Lista prezydentów Turkmenistanu[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym prezydentem Turkmenistanu został 27 października 1991, w dniu ogłoszenia przez kraj niepodległości, Saparmurat Nijazow. Wcześniej, od 2 listopada 1990, zajmował on stanowisko prezydenta Turkmeńskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. W wyborach w czerwcu 1992 uzyskał reelekcję. W 1993 przyjął tytuł „Turkmenbaszy” (Ojciec wszystkich Turkmenów). Referendum z 1994 roku przedłużyło jego mandat do 2002. W 1999 został ogłoszony przez parlament „dożywotnim prezydentem”[3].

Po jego śmierci 21 grudnia 2006 i aresztowaniu konstytucyjnego tymczasowego prezydenta Öwezgeldi Ataýewa, obowiązki głowy państwa przejął wicepremier, Gurbanguly Berdimuhamedow, który w lutym 2007 zwyciężył w wyborach prezydenckich[4].

# Imię i Nazwisko Portret Objął urząd Zdał urząd Partia polityczna
Turkmenistan Prezydenci Turkmenistanu
1 Saparmyrat Nyýazow
(1940–2006)
27 października 1991 21 grudnia 2006 TDP
Öwezgeldi Ataýew
(1951–)
21 grudnia 2006[5] TDP
2 Gurbanguly Berdimuhamedow
(1957–)
21 grudnia 2006 19 marca 2022 TDP
(przed 2013)
bezpartyjny[6]
(od 2013)
3 Serdar Berdimuhamedow
(1981–)
19 marca 2022 nadal urzęduje TDP

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Constitution of the Republic of Turkmenistan (as 0f 2016). legislationline.org. [dostęp 2018-12-11]. (ang.).
  2. Конституция Туркменистана. [dostęp: 2011-01-10].
  3. Niyazov, Saparmurat (Atayevich). rulers.org. [dostęp 2011-01-10]. (ang.).
  4. Turkmenistan. rulers.org. [dostęp 2011-01-10]. (ang.).
  5. 21 grudnia 2006 zmarł prezydent Saparmyrat Nyýazow i zgodnie z konstytucją jego obowiązki przeszły na przewodniczącego parlamentu, Öwezgeldi Ataýewa, który jednak po niecałych 2 godzinach został uwięziony i oskarżony o "czyny niegodne zajmowanej funkcji", zaś obowiązki prezydenta przejął wicepremier Gurbanguly Berdimuhamedow.
  6. "Turkmen president quits top party", JapanTimes, 18 sierpnia 2013.