Prosiak cętkowany
| Hemisus guttatus[1] | |||
| (Rapp, 1842) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
prosiak cętkowany | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Prosiak cętkowany (Hemisus guttatus) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny prosiakowatych (Hemisotidae). Dorasta do 8,0 cm długości. Cechuje się małą spiczastą głową, a także spłaszczonym, utwardzonym pyskiem, którego używa do zagrzebywania się metodą „głowa najpierw”. Występuje endemicznie w Republice Południowej Afryki, gdzie zasiedla sawanny i użytki zielone. W skład jego diety wchodzą termity oraz dżdżownice. Rozmnaża się podczas opadów deszczu, a około 200 jaj składanych jest przez samicę w norze, w której następnie samica pozostaje do wyklucia kijanek. Gatunek bliski zagrożenia (NT) w związku z m.in. degradacją środowiska naturalnego oraz zmniejszaniem się zasięgu występowania.
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Samice dorastają do 8,0 cm, a samce do ok. 5,0 cm[3]. Ciało kuliste[3]. Głowa mała i spiczasta, pysk również spiczasty, oczy bardzo małe[3]. Ubarwienie jest ciemnofioletowe lub brązowe z licznymi żółtymi kropeczkami na grzbiecie[3]. Pysk jest spłaszczony i utwardzony i używany jest do kopania metodą „głowa najpierw”[3]. Jama gębowa znajduje się w spodniej części pyska[3]. Ramiona i palce u dłoni silne i umięśnione[3]. Na palcach występują pazury używane w kopaniu, przypominające pazury kreta[3]. Na pięcie występuje zrogowaciały grzbiet również używany do zagrzebywania się[3]. U samców podgardle ma ciemną barwę, brak natomiast rezonatorów[3].
Zasięg występowania i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Endemit. Występuje w RPA w prowincjach Mpumalanga i KwaZulu-Natal na wysokościach bezwzględnych 0 – 1000 m n.p.m.[4] Zasiedla sawanny oraz użytki zielone[3]. Gatunek ten większość czasu spędza zakopany w glebie piaszczystej[3]. Odżywia się termitami i dżdżownicami.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Prosiak cętkowany jest gatunkiem nocnym[3]. Zaatakowany, szybko zakopuje się glebie piaszczysto-ilastej[3]. Podczas kopania utwardzony płaski pysk wykonuje ruchy do góry i do dołu działając jak szpadel, a ręce i pazury wykopują glebę ruchami okrężnymi[3]. Siła potrzebna do kopania nadawana jest przez kończyny dolne[3]. Opisana metoda „głowa najpierw” jest rzadko spotykana u płazów bezogonowych, jako że większość z nich w pierwszej kolejności zakopuje stopy[3]. Podczas pory suchej gatunek ten chroni się w mulistych jamach i nasypach[3].
Rozmnażanie i rozwój[edytuj | edytuj kod]
Rozród stymulowany przez opady deszczu[3]. Samce nawołują z ukrycia – zazwyczaj schowane pod roślinnością nadbrzeżną[3]. Podczas ampleksusu samica wykopuje norę w wilgotnej glebie, w której następnie składa około 200 jaj w galaretowatych pakietach[3]. Jaja umieszczane są około 15 cm pod powierzchnią ziemi[3]. Nora ma około 8 cm średnicy[3]. Samica składa również kilka przezroczystych galaretowatych mas niezawierających jaj, które chronią jaja przed wyschnięciem, a także być może przed zgnieceniem przez samicę[3]. Samica pozostaje z jajami, 12 dni później wykopuje tunel prowadzący do wody, który umożliwia wyklutym kijankom przedostanie się do zbiornika wodnego[3]. Czasami kijanki wymywane są przez rosnący poziom wód[3]. U kijanek brak zewnętrznych skrzeli, a za absorpcję tlenu odpowiada najprawdopodobniej unaczyniony brzuch[3]. Kijanki tego gatunku są w stanie wytrzymać poza wodą przez co najmniej dwa tygodnie[3].
Status[edytuj | edytuj kod]
Gatunek bliski zagrożenia (NT) w związku z degradacją jego środowiska naturalnego, a także maleniem zasięgu występowania[4]. Ponadto populacja jest poszatkowana[4]. Zanik jednej lub więcej populacji może poskutkować przeniesieniem tego gatunku do kategorii gatunek zagrożony (EN)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Hemisus guttatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Hemisus guttatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab AmphibiaWeb - Hemisus guttatus [online], amphibiaweb.org [dostęp 2020-09-19].
- ↑ a b c d South African Frog Re-assessment Group (SA-FRoG) (IUCN Ssc), IUCN SSC Amphibian Specialist Group (IUCN Ssc), IUCN Red List of Threatened Species: Hemisus guttatus [online], IUCN Red List of Threatened Species, 1 sierpnia 2016 [dostęp 2020-09-19].