Przeszczepienie trzustki

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Przeszczepienie trzustki – transplantacja trzustki, rozwinięta w 2. połowie XX wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Zainteresowanie przeszczepianiem trzustki jako metodą leczenia cukrzycy typu 1 pojawiło się praktycznie w momencie odkrycia właściwości i pochodzenia insuliny, ale początek rozwoju transplantacji trzustki miał miejsce w latach 60. XX wieku[1]. Pionierzy, czyli William Kelly i Richard Lillehei z Uniwersytetu Minnesoty, w 1966 r. podjęli się pierwszego jednoczesnego przeszczepienia trzustki i nerki (SPK, z ang. simultaneous pancreas-kidney transplantation) u człowieka. W leczeniu immunosupresyjnym zastosowano dostępną wówczas azatioprynę i prednizon. Przeszczepioną trzustkę napromieniono, co miało zahamować wydzielanie soku trzustkowego. 28-letnia pacjentka chorująca od dzieciństwa na cukrzycę typu 1 nie wymagała podaży insuliny tylko przez pierwszych 6 dni, wskutek powikłań trzustkę wraz z nerką usunięto, a biorczyni zmarła 13 dni później[2]. W latach 1970–2007 doskonalono technikę przeszczepiania trzustki[1] stosując m.in. metodę opartą na drenażu pęcherzowym (Hans Sollinger w 1983 r.). Metoda ta stała się przełomem w transplantacji trzustki[3]. Kolejny krok milowy w transplantologii trzustki dokonali w 1987 r. Dai Nghiem i Robert Corry, którzy zmodyfikowali technikę drenażu pęcherzowego poprzez zespolenie pęcherza moczowego z dwunastnicą[4]. W 1984 r. Thomas Starzl zaproponował zespolenie jelitowe, które w praktyce oceniono jako bardziej fizjologiczne niż zespolenie z pęcherzem i jest stosowane z różnymi drobnymi modyfikacjami po dziś dzień[5]. W Polsce pierwszą próbę transplantacji trzustki, która zakończyła się niestety niepowodzeniem, podjął prof. Stanisław Zieliński w Szczecinie[6]. Pierwsze udane jednoczesne przeszczepienie trzustki i nerki w Polsce przeprowadził 4 lutego 1988 r. prof. Jacek Szmidt w Warszawie.[7]

Rodzaje zabiegu przeszczepienia trzustki[edytuj | edytuj kod]

1. SPK (z ang. simultaneous pancreas-kidney transplantation) – przeszczepienie trzustki razem jednoczasowo z nerką pochodzącą od tego samego dawcy (80–90%)[8].

2. PTA (z ang. pancreas transplant alone) – przeszczepienie izolowanej trzustki lub po wcześniejszym przeszczepieniu nerki od innego dawcy (PAK, pancreas after kidney), z możliwością przeszczepienia nerki od dawcy żywego (LDKtx)[8].

3. ITA (z ang. islets transplantation alone) – przeszczepienie wysp trzustkowych proponuje się chorym z większym ryzykiem zabiegu operacyjnego. Może ono być także wykonywane jednoczasowo z nerką (SIKTx, ang. simultaneous islets kidney transplantation) lub po nerce (IAK, ang. islets after kidney transplantation)[9].

Kwalifikacja do przeszczepienia trzustki[edytuj | edytuj kod]

Według Amerykańskich danych (OPTN/SRTR 2016 Annual Data Report) niemalże 90% trzustek przeszczepianych jest pacjentom z cukrzycą typu I oraz jej powikłaniami[10].

Wskazaniem do jednoczasowego przeszczepienia nerki i trzustki jest:

  • cukrzyca typu I (potwierdzoną śladowym wytwarzaniem peptydu C, ≤ 0,6 ng/ml),
  • nefropatia cukrzycową i niewydolnością nerek w stopniu 5 lub 4 wg podziału WHO (GFR<20ml/min/1,73m2, a w niektórych przypadkach również chorzy z GFR 20-30 ml/min/1,73m2). Najczęściej są to pacjenci już włączeni do programu hemodializ.[11]

Wskazania do przeszczepienia samej trzustki:

  • cukrzyca typu I (C-peptyd ≤ 0,6 ng/ml)
  • brak niewydolności nerek lub nefropatia w początkowym stadium (GFR>40ml/min/1,73m2),
  • częste i ciężkie epizody hipoglikemii bez poprzedzających objawów,
  • zła kontrola metaboliczna z nawracającymi epizodami kwasicy ketonowej,
  • problemy emocjonalne związane z podażą insuliny,
  • szybko postępujące powikłania mikroangiopatyczne (neuropatia, retinopatia, nefropatia),
  • techniczne problemy z iniekcjami insuliny, brak możliwości intensywnego leczenia zachowawczego (brak akceptacji lub możliwości finansowych leczenia pompą insulinową)[12][13].

Coraz większą grupą pacjentów, którzy są poddawani przeszczepieniu trzustki są pacjenci z cukrzycą typu II. Na podstawie wieloletnich obserwacji opracowano następujące wskazania do przeszczepienia w tej grupie pacjentów:

  • peptyd C < 1,8 ng/ml,
  • BMI < 30 kg/m2,
  • częste epizody neuroglikopenii, nieświadomość hipoglikemii,
  • częste epizody hiperglikemii z towarzyszącą kwasicą ketonową,
  • minimalne powikłania sercowo-naczyniowe (bez amputacji kończyn, bez zaburzeń kurczliwości mięśnia sercowego w ECHO, niepalący),
  • późny początek cukrzycy z dobowym zapotrzebowaniem na insulinę < 1U/kg/24h przez ostatnich 5 lat[14].

Przeciwwskazania bezwzględne i względne do przeszczepienia trzustki[13][edytuj | edytuj kod]

Przed rozpoczęciem procesu kwalifikacji do SPK/PTA należy sprawdzić, czy u chorego nie występują bezwzględne przeciwwskazania do przeszczepienia narządu:

  • aktywna infekcja
  • czynna choroba nowotworowa (lub do 2-5 lat od wyleczenia),
  • uzależnienie od substancji psychoaktywnych,
  • niekontrolowana choroba psychiatryczna,
  • udokumentowany braku współpracy i niestosowanie się do zaleceń,
  • krótka szacowana dalszej długość życia (<1 roku),
  • objawy dusznicy bolesnej lub ciężkiej choroby wieńcowej u chorego nie kwalifikującego się do angioplastyki lub pomostowania,
  • zachowanie wydzielania insuliny endogennej (stężenie peptydu C na czczo > 0,6 ng/ml),
  • zapotrzebowanie na insulinę egzogenną > 1U/kg m.c./24 godziny.

Przeszczepienie trzustki jest rozległym zabiegiem w obrębie jamy brzusznej, obarczonym większą liczbą powikłań niż transplantacja samej nerki. Dlatego kandydaci do SPK i PTA są młodsi (z reguły <50 rż, decyduje wiek biologiczny) i mają mniej chorób współistniejących[13].

Podstawowym kryterium kwalifikacji jest wykluczenie choroby wieńcowej, choroby naczyń mózgowych oraz tętnic kończyn dolnych. Celem ustalenia obecności zwapnień w naczyniach biodrowych przeprowadza się ultrasononografię dopplerowską, ewentualnie angiografię tomografii komputerowej (angio-TK)[13].

Inne czynniki brane pod uwagę przy kwalifikacji biorcy:

  1. Otyłość jest znanym czynnikiem ryzyka wystąpienia powikłań pooperacyjnych i utraty czynności przeszczepionej trzustki. Chorzy w procesie kwalifikacji powinni dążyć do uzyskania masy ciała zbliżonej do prawidłowej[13]. Podobnie istotny jest niedożywienie, które istotnie zwiększa ryzyko powikłań m. in. zaburzeń gojenia i towarzyszących infekcji.
  2. Ocena czynności wątroby ma bardzo duże znaczenie dla przewidzenia ewentualnego zaburzenia procesów krzepnięcia krwi i uniknięcia powikłań pooperacyjnych[13].
  3. Podstawowym kryterium jest wiek biologiczny biorcy, co oznacza, że przyjęta górna granica wieku około 50 lat może być przekroczona[13]

Kwalifikacja do SPK jest decyzją zespołu specjalistów: diabetologa, nefrologa, chirurga transplantologa, kardiologa i opiera się na indywidualnej ocenie sytuacji klinicznej pacjenta[13].

Badania i konsultacje muszą być aktualizowane corocznie w okresie oczekiwania na przeszczepienie[13].

Jeśli ryzyko u pacjenta jest ocenione jako wysokie, lepiej zakwalifikować chorego do mniej obciążającej operacji transplantacji samej nerki (od dawcy zmarłego lub żywego) i dopiero później rozważyć przeszczepienie samej trzustki (PAK)[13].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Squifflet JP, Gruessner RW, Sutherland DE., The history of pancreas transplantation: past, present and future., „Acta Chir Belg” (108), 2008, strony 267-378. (ang.).
  2. ↑ Kelly WD i inni, Allotransplantation of the pancreas and duodenum along with the kidney in diabetic nephropathy. Surgery 1967;61: strony 827-835., „Surgery” (61), 1967, strony 827-835. (ang.).
  3. ↑ Sollinger HW i inni, Segmental pancreatic allotransplantation with high-dose cyclosporine and low-dose prednisone., „Transplant Proc” (15), 1983, 2997-3000. (ang.).
  4. ↑ Nghiem DD, Corry RJ., Technique of simultaneous pancreatico-duodenal transplantation with urinary drainage of pancreatic secretion., „Amer J Surg” (153), 1987, 405-406. (ang.).
  5. ↑ Starzl TE i inni, Pancreaticoduodenal transplantation in humans., „Surg Gynecol Obstet” (159), 1984, s. 265-272 (ang.).
  6. ↑ Zieliński Stanisław, Kawał życia z chirurgią w tle, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2004, s. 272, ISBN 83-200-2999-6 [dostęp 2023-10-22] (pol.).
  7. ↑ Chirurgia po Dyplomie - Transplantacja trzustki – ewolucja techniki chirurgicznej [online], podyplomie.pl [dostęp 2023-11-29].
  8. ↑ a b Dean P.G. i inni, Pancreas transplantation., „British Medical Journal” (357), 2017, j1321. (ang.).
  9. ↑ Gołębiewska J., Witkowski P., Dębska-Ślizień A., Przeszczepianie wysp trzustkowych., „Forum Nefrologiczne” (11), 2018, s. 24–32 (pol.).
  10. ↑ R. Kandaswamy i inni, OPTN/SRTR 2016 Annual Data Report: Pancreas, „American Journal of Transplantation”, 18, 2018, s. 114–171, DOI: 10.1111/ajt.14558, ISSN 1600-6135 [dostęp 2023-11-28].
  11. ↑ Alan C. Farney i inni, Simultaneous transplantation of the living donor kidney and deceased donor pancreas and other transplant options for diabetic and uremic patients, „Current Opinion in Organ Transplantation”, 20 (1), 2015, s. 103–107, DOI: 10.1097/MOT.0000000000000147, ISSN 1087-2418 [dostęp 2023-11-28] (ang.).
  12. ↑ Margaret D. Weiss i inni, Sleep Hygiene and Melatonin Treatment for Children and Adolescents With ADHD and Initial Insomnia, „Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, 45 (5), 2006, s. 512–519, DOI: 10.1097/01 [dostęp 2023-11-28] (ang.).
  13. ↑ a b c d e f g h i j Kędzierska-Kapuza K., Durlik M., Rozdział 13. Przeszczepianie trzustki, [w:] Agnieszka Mądro, Renata Talar-Wojnarowska (red.), Choroby trzustki w praktyce klinicznej., Czelej, 2022, s. 1-444, ISBN 978-83-7563-336-8 [dostęp 2023-10-22] (pol.).
  14. ↑ Alp Sener, Matthew Cooper, Stephen T. Bartlett, Is There a Role for Pancreas Transplantation in Type 2 Diabetes Mellitus?, „Transplantation”, 90 (2), 2010, s. 121–123, DOI: 10.1097/tp.0b013e3181e5b7e6, ISSN 0041-1337 [dostęp 2023-11-28].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przeszczepienie_trzustki&oldid=73439895”