Regina Fudem
 Regina Fudem | |
| Data i miejsce urodzenia |
1922 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
maj 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Regina Fudem (jid. רעגינע פֿודעם), ps. Lilit (ur. 1922 w Warszawie, zm. w maju 1943 tamże) – żydowska działaczka ruchu oporu w getcie warszawskim, uczestniczka powstania w getcie.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w 1922 roku w biednej rodzinie żydowskiej w Warszawie. Jej ojciec był z zawodu krawcem. Ukończyła cztery klasy gimnazjum, po czym zaczęła pracować[1]. Od 1937 roku była członkinią syjonistycznej organizacji młodzieżowej Ha-Szomer Ha-Cair[2].
W 1940 została przesiedlona do getta warszawskiego. Brała tam udział w działaniach kulturalnych: grała w hebrajskim kółku dramatycznym, oraz aktywnie uczestniczyła w działalności podziemnej. Była członkinią i żołnierzem Żydowskiej Organizacji Bojowej, gdzie używała pseudonimu Lilit. Utrzymywała kontakt pomiędzy gettem a polskim podziemiem[3]. Izrael Gutman uważał ją za jedną z najstarszych i najbardziej doświadczonych kurierek ŻOB[4]
Podczas powstania w getcie była łączniczką grup bojowych działających na terenie szopów Toebbensa i Schultza[1]. Ranna w czasie walk, kontynuowała służbę. Jedną z jej specjalizacji były tunele kanałowe, których rozpoznanie robiła przed powstaniem. 29 kwietnia 1943 wyprowadziła kanałami do ul. Ogrodowej, tj. na stronę „aryjską“ około 40 bojowników[5]. Tam miał po nich przyjechać umówiony transport i przewieźć ich w bezpieczne miejsce do lasu koło Łomianek. Regina Fudem, wraz ze Szlomo Baczyńskim, wróciła na teren getta po dwie pozostałe grupy[6]. Okoliczności ich śmierci nie są znane[1].
Za datę jej śmierci przyjmuje się maj 1943 (inne źródła podają datę symboliczną 30 kwietnia 1943[7]).
Jej nazwisko często jest mylnie zapisywane jako Fuden, ze względu na błąd pisarski, który później był wielokrotnie powielany[8].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Pośmiertnie odznaczona:
- w 1948 Srebrnym Medalem „Zasłużonym na Polu Chwały”[9],
- w 1963 (na mocy uchwały Rady Państwa z dn. 12 kwietnia 1963) krzyżem srebrnym orderu Virtuti Militari.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Anka Grupińska: Odczytane listy. Opowieści o powstańcach żydowskich. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003, s. 66. ISBN 83-08-03314-8.
- ↑ Anka Grupińska, Po kole : rozmowy z żydowskimi żołnierzami, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa "Alfa", 1991, s. 127, 231, ISBN 83-7001-475-5, OCLC 25815766 [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Regina Lilit Fuden, [w:] Centrum Badań nad Zagładą Żydów, warszawa.getto.pl [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Izrael Gutman, Walka bez cienia nadziei : powstanie w getcie warszawskim, wyd. 1, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1998, s. 313, ISBN 83-86678-86-0, OCLC 40445764 [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, O Kaziku, który wrócił do piekła [online], www.polityka.pl, 22 grudnia 2018 [dostęp 2020-04-19] (pol.).
- ↑ Marcin Kołodziejczyk, Szymon Ratajzer „Kazik” – bohater z warszawskiego getta [online], www.polityka.pl, 17 kwietnia 2019 [dostęp 2020-04-19] (pol.).
- ↑ Elżbieta Zawacka (red.): Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderem wojennym Virtuti Militari. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2004, s. 188. ISBN 83-88693-03-4.
- ↑ Anka Grupińska, Odczytanie listy, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwo Czarne, 2014, ISBN 978-83-7536-734-8 [dostęp 2020-04-20].
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 43, poz. 192
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- dokument M-14, w: Archive du Centre de Documentation Juive Contemporaine, Paris.
- Dan Kurzman, The Bravest Battle : Women In The Warsaw Ghetto Uprising, 1976
- Władysław Bartoszewski, Ten jest z ojczyzny mojej, s. 367−369.
- Anka Grupińska: Po kole. Rozmowy z żydowskimi żołnierzami. Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 1991, s. 66. ISBN 83-70014-75-5.
- Elżbieta Zawacka (red.): Słownik biograficzny kobiet odznaczonych orderem wojennym Virtuti Militari. Toruń: Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2004, s. 187. ISBN 83-88693-03-4.